1

Program Kolej Plus: W Metropolii rozstrzygnięto przetarg na opracowanie dokumentacji

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia wybrała wykonawcę, który opracuje dokumentację wymaganą w drugim etapie Programu „Kolej Plus”. Opracowanie będzie zawierać m.in. oszacowanie kosztów inwestycji we wszystkich 13 projektach, a także Program Funkcjonalno-Użytkowy w przypadku budowy nowych przystanków kolejowych. Prace nad opracowaniem Wstępnego Studium Planistyczno-Prognostycznego potrwają do listopada.

Wykonawca przygotuje dokumentację dla 13 projektów z obszaru GZM, które mają szansę na realizację w ramach Programu „Kolej Plus”. Analiza obejmie oszacowanie kosztów inwestycji, wykonanie schematów linii, opracowanie rozkładu jazdy oraz opisu infrastruktury kolejowej, bocznic czy posterunków ruchu. To także przygotowanie programu funkcjonalno-użytkowego w przypadku budowy nowych przystanków kolejowych. Ma on zawierać m.in. wymagania techniczne, ekonomiczne, materiałowe, funkcjonalne czy architektoniczne.

Kompletne Wstępne Studium Planistyczno-Prognostyczne dla wybranych projektów zgłoszonych do Programu „Kolej Plus” zostanie opracowane w ramach ogłoszonego przetargu przez GZM oraz częściowo w ramach opracowywanego obecnie Wstępnego Studium Wykonalności Kolei Metropolitalnej i przygotuje je jeden Wykonawca.

– Dzięki temu łączny koszt przygotowania dokumentacji będzie niższy. Wszystkie koszty zostaną pokryte z budżetu GZM – tłumaczy Grzegorz Kwitek, członek zarządu GZM.

– Jako Metropolia zobowiązaliśmy się także do sfinansowania wymaganego 15-procentowego wkładu własnego kosztów kwalifikowalnych każdego z projektów, który będzie realizowany w ramach tego rządowo-samorządowego programu inwestycji kolejowych na terenie GZM. Wyjątek dotyczy jedynie wniosku liniowego dot. linii kolejowej nr 140 na odc. Katowice Ligota – Orzesze Jaśkowice, który został złożony również przy udziale Województwa Śląskiego, deklarującego sfinansowanie odcinka poza GZM – dodaje.

Czasu na przygotowanie opracowania nie ma dużo. Drugi etap programu zakończy się 25 listopada. Do tego czasu komplet wymaganej dokumentacji musi zostać złożony w PKP PLK przez liderów projektów.

– W tym momencie wszystkie nasze działania przebiegają zgodnie z harmonogramem. Mamy nadzieję, że późną jesienią będziemy wraz z wykonawcami w pełni gotowi ze wszystkimi dokumentami – wyjaśnia Wojciech Dinges, zastępca dyrektora Departamentu Komunikacji i Transportu.

Przypomnijmy, że w sierpniu 2020 roku Metropolia GZM zgłosiła 15 projektów kolejowych w ramach programu „Kolej Plus”. Wpisują się one w Koncepcję Kolei Metropolitalnej. Trzy miesiące później wszystkie zostały zakwalifikowane do drugiego etapu programu. Ostatecznie szansę na realizację ma 13 z nich (6 liniowych i 7 punktowych). Dwa zostały wycofane z naboru. W przypadku budowy przystanku Mysłowice Północ projekt zostanie zrealizowany przez PKP PLK w ramach innej, planowanej inwestycji. Natomiast w przypadku przystanku Gliwice Czechowice, po uzgodnieniach z miastem, została podjęta decyzja o wycofaniu wniosku o dofinansowanie budowy przystanku. Przystanek ten nadal będzie uwzględniony w pracach studialnych Kolei Metropolitalnej.




Autobusy metropolitalne od 8 maja. Najpierw sześć linii, a do końca roku kolejne 25

Obserwując spowolnienie trzeciej fali pandemii koronawirusa, została podjęta decyzja o wcześniejszym uruchomieniu nowych, metropolitalnych połączeń autobusowych. To również odpowiedź na prośby pasażerów, aby linie uruchomić tak szybko, jak będzie to możliwe. Pierwsze sześć linii wyjedzie na ulice Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii od soboty 8 maja. Kolejne 25 połączeń będzie uruchamianych w następnych kwartałach tego roku.

Szczegółowe informacje dotyczące wprowadzanych zmian, przystanków i rozkładów jazdy znajdują się TUTAJ.

Autobusowe linie metropolitalne będę kursować niemal przez całą dobą z regularną, a w godzinach szczytu porannego i popołudniowego – ze zwiększoną częstotliwością.

W autobusowych liniach metropolitalnych będą obowiązywać zwykłe bilety komunikacji miejskiej. To znaczy, że chcąc przejechać nimi np. pomiędzy dwoma miastami, wystarczy, że skasujemy bilet jednorazowy oznaczony jako „2 Miasta lub 40 minut” lub będziemy mieć ze sobą bilet okresowy np. 30-dniowy na 2 miasta.

– Uruchomienie linii metropolitalnych to jedno z naszych działań, którego celem jest usprawnienie funkcjonowania komunikacji miejskiej do czasu budowy Kolei Metropolitalnej – mówi Grzegorz Kwitek, członek zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, w którym odpowiada za rozwój transportu publicznego.

– Pociągi oczywiście są bezkonkurencyjne pod względem czasu przejazdu. Autobusy jadą dłużej, bo obsługują więcej przystanków i uczestniczą w regularnym ruchu kołowym, który ze względu na duże natężenie – korkuje się. Nad budową Kolei Metropolitalnej intensywnie pracujemy, jednak to inwestycje, których pozytywne efekty będą odczuwalne za kilka lat. Dlatego już teraz chcemy skorzystać z dostępnych możliwości i podnieść ofertę autobusową poprzez zwiększenie częstotliwości kursowania, niemal całodobową obsługę i wprowadzenia regularnych odstępów czasu odjazdów tak, aby pasażerowie łatwo orientowali się, kiedy dany autobus przyjedzie. To właśnie dają nam metrolinie, którą mają stanowić szkielet połączeń autobusowych i usprawnić podróżowanie pomiędzy wszystkimi gminami GZM – podkreśla.

Sześć linii autobusowych, które zostaną uruchomione 8 maja, to pierwszy etap wprowadzanych przez GZM zmian. Na cały system nowych połączeń składa się 31 nowych linii, dzięki którym będzie można łatwiej przemieszczać się między największymi ośrodkami.

– Pierwsze z nich będą przede wszystkim obsługiwać duże miasta, czyli te trasy, na których podróżuje najwięcej pasażerów – mówi Aleksander Sobota, zastępca dyrektora Zarządu Transportu Metropolitalnego ds. przewozów.

– Uruchamiane od 8 maja połączenia będą kursować pomiędzy 14 miastami i gminami GZM. W kolejnym etapie na ulice wyjadą autobusy tych linii, których główną rolą będzie integracja obszarów Metropolii. W ostatnim z etapów uruchomione zostaną te linie, których celem będzie zwiększenie dostępności komunikacyjnej na obszarze GZM – dodaje. 

Istotnym również jest to, że w system linii metropolitalnych będzie się wpisywał w mechanizm „samodoskonalenia”. Oznacza to, że co 6 miesięcy Metropolia będzie dokonywała analizy wykorzystania połączeń z użyciem m.in. nowego systemu liczenia pasażerów. Jest to mechanizm, który pozwala na znacznie lepsze dopasowanie siatki połączeń do potrzeb. W celu dalszego doskonalenia tych połączeń, Metropolia planuje również zbudować narzędzie online z wykorzystaniem geoankiet. Odbędą się również spotkania z mieszkańcami, podczas których przeanalizowane zostaną zgłoszone sugestie dotyczące zmiany funkcjonowania połączeń metropolitalnych. 

Oto trasy ich przebiegu i najważniejsze zmiany dla pasażerów:

M1: Katowice, Chorzów, Świętochłowice, Ruda Śląska, Zabrze, Gliwice

M1 będzie kursować na trasie: Katowice Mickiewicza (Katowice Dworzec) – Gliwice Arena Widowiskowo –Sportowa (przejazd po DTŚ).

  • Linia ta zwiększy dostępność komunikacyjna pomiędzy Katowicami a Gliwicami.
  • Będzie kursowała częściej, przez cały tydzień.
  • Dodatkowo uruchomione zostaną kursy nocne oraz nowe przystanki: Ruda Południowa DTŚ i Zabrze Rondo Sybiraków, a także nowe stanowisko przystanku Chebzie Rondo.

M24: Katowice, Chorzów, Świętochłowice, Ruda Śląska, Zabrze

M24 będzie kursować na trasie: Katowice Mickiewicza – Zabrze Goethego, zapewni połączenie Katowic i Zabrza.

  • Ta linia będzie kursować dłużej.
  • W weekendy będzie dostępna dla pasażerów przez cały dzień, z jednolitą częstotliwością.

Linie M1 i M24 zostają przekształcone z dotychczasowej linii 870.

M2: Katowice, Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza

Utworzona zostaje nowa linia metropolitalna M2 przekształcona z dotychczasowych 801 i 831. M2 będzie kursować na trasie Katowice Piotra Skargi (Katowice Dworzec) – Gołonóg Zajezdnia

  • Będzie kursować ze zwiększoną częstotliwością.
  • Dodatkowo uruchomione zostaną także kursy nocne.

M3: Katowice, Bytom, Chorzów, Tarnowskie Góry

Powstaje nowa metrolinia M3 przekształcona z linii 820 i 830N oraz kursów nocnych linii 19. M3 będzie kursować na trasie Katowice Piotra Skargi (Katowice Dworzec) – Tarnowskie Góry Dworzec.

  • Na tej trasie pasażerów czeka wiele dobrych zmian.
  • Przede wszystkim zwiększona zostanie częstotliwość kursowania w dni robocze.
  • Nowa linia zapewni częstsze odjazdy, nawet co 7/8 minut, na odcinku Katowice-Bytom, w godzinach szczytu.
  • Dzięki utworzeniu M3, na odcinku Katowice – Tarnowskie Góry, przez całą dobę będą kursować autobusy bezpośrednie.

M4: Sosnowiec, Katowice

Utworzona zostaje nowa linia metropolitalna M4 przekształcona z linii 815 i 908N. M4 będzie kursować na trasie Katowice Piotra Skargi (Katowice Dworzec) – Zagórze Zajezdnia z kursami wydłużonymi do przystanku Ostrowy Górnicze Pomnik.

  • Dzięki połączeniu linii 808 i 811 powstanie jedna często kursująca linia 808.
  • Ta zmiana zwiększy dostępność komunikacyjną m.in. w okolicy przystanków Sielec Wawel Kościół i Katowice Strefa Kultury NOSPR oraz częstotliwość kursowania w dni wolne.
  • Ponadto linie M4 i 808 zapewnią wspólnie równy, 10-minutowy takt kursowania pomiędzy Sosnowcem a Katowicami w godzinach szczytów.
  • Wydłużą się godziny kursowania oraz uruchomione zostaną kursy nocne w wydłużonej relacji.

M18: Gliwice, Gierałtowice, Mikołów, Tychy

Z przekształcenia linii E-2 powstaje nowa linia M18, która będzie kursować na trasie Tychy Osiedle „Z1” – Gliwice Plac Piastów.

  • To szybka, stała linia, łącząca Tychy z Gliwicami, która będzie kursować przez cały dzień



Elektryczne hulajnogi w mieście

Na ulicach Zabrza pojawiły się elektryczne hulajnogi, które wprowadziło dwóch niezależnych operatorów. To nowa opcja bezpiecznego i szybkiego transportu dla mieszkanek i mieszkańców Zabrza, a także sposób na szybkie przemieszczanie się po mieście, bez korków i czekania na przystanku.

Korzystanie z hulajnóg jest niezwykle proste, jednak zalecane jest stosowanie się do ogólnych zasad bezpiecznej jazdy:

  • korzystania z kasku oraz wygodnego obuwia na płaskiej podeszwie,
  • jeżdżenia tylko w dozwolonych miejscach,
  • jeżdżenia w linii prostej, unikania ostrych zakrętów,
  • niekorzystania z hulajnogi w czasie ekstremalnych warunków pogodowych,
  • niekorzystania z hulajnogi pod wpływem środków odurzających,
  • korzystania z hulajnogi samemu – hulajnoga jest przeznaczona do użytku wyłącznie jednej osoby.

Parkowanie także jest ważnym elementem odpowiedzialnego korzystania z miejskich hulajnóg. Zawsze warto rozejrzeć się za stojakiem rowerowym. Hulajnogę należy postawić tak, by zostawić miejsca dla rowerzystów chcących skorzystać z możliwości podpięcia roweru do stojaka. W przypadku, jeśli w pobliżu nie ma stojaka rowerowego, jednoślad należy zaparkować w sposób najmniej przeszkadzający przechodniom i w widocznym miejscu (nie za rogiem budynku). Jedną z możliwości jest zaparkowanie wzdłuż budynku. Przestrogą powinny być przejścia dla pieszych, dobrze wybrać miejsce oddalone od nich na tyle, by jednoślad nie zagrażał bezpieczeństwu pieszych i pozostałych uczestniczek i uczestników ruchu drogowego. Na koniec należy pamiętać o pozostawieniu przejścia dla pieszych o szerokości 1,5 m i o ustawieniu urządzenia na nóżce, by zachowało równowagę.

Hulajnogi, z których będą korzystali zabrzanie, są niezwykle lekkie, ważą zaledwie 17 kg dzięki wykorzystaniu aluminium. Ich pojemny akumulator pozwala na przejechanie nawet 40 km na jednym ładowaniu. Jednoślad osiąga maksymalną prędkość 25 km/h, przednie i tylne oświetlenie zapewniają bezpieczeństwo podczas korzystania w godzinach późno popołudniowych. Pompowane opony natomiast poprawiają przyczepność do podłoża i płynną jazdę.

Więcej informacji o poszczególnych operatorach znajdziecie Pastwo na stronach:

Lime

Bolt

Źródło: UM Zabrze




Sosnowiecki PKM z dofinansowaniem na pierwsze hybrydy plug-in

Ostatnie tygodnie to doskonałe wiadomości dla Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej w Sosnowcu. Po informacji o pozyskaniu ośmiu „elektryków”, z GZM przyszły kolejne dobre wiadomości. Sosnowiecki PKM jest na liście dofinansowań na zakup autobusów hybrydowych plug-in.

Wiele dobrego dzieje się w sosnowieckim przedsiębiorstwie. Firma w najbliższych miesiącach wzbogaci się o 14 autobusów elektrycznych. Z kolei jeszcze w marcu Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia ogłosiła przetarg na zakup 32 autobusów elektrycznych, spośród których osiem trafi do sosnowieckiego PKM.

Ostatnie dobre wiadomości pochodzą z Urzędu Marszałkowskiego, który poinformował o wybraniu do dofinansowania kolejnych projektów PKM Sosnowiec. W ramach dwóch wniosków „Czyste niebo nad Zagłębiem” przedsiębiorstwo otrzymało dofinansowanie na zakup 16 autobusów hybrydowych plug-in. Będą to pierwsze takie pojazdy w barwach sosnowieckiego przewoźnika. Wsparcie dotyczy dwóch zadań:

Czyste niebo nad Zagłębiem – Zakup autobusów hybrydowych w Przedsiębiorstwie Komunikacji Miejskiej Sp. z o.o. w Sosnowcu I etap – na zakup 11 sztuk autobusów hybrydowych plus ładowarki plug in – EFRR = 20 190 177,50 zł, koszty całkowite = 23 753 150,00 zł

Czyste niebo nad Zagłębiem – Zakup autobusów hybrydowych w Przedsiębiorstwie Komunikacji Miejskiej Sp. z o.o. w Sosnowcu – Etap III  – na 5 sztuk  autobusów plus ładowarki plug in – EFRR = 9 394 412,50, koszty całkowite = 11 052 250,00 zł.

Aby doszło do realizacji projektów, musi jeszcze dojść do podpisania umowy pomiędzy PKM a GZM. – Liczę na to, że temat zamkniemy w ciągu najbliższych tygodni i będziemy się mogli zająć realizacją projektu – wyjaśnia Arkadiusz Chęciński, prezydent Sosnowca.

W tej chwili PKM Sosnowiec użytkuje 35 autobusów hybrydowych marki Volvo oraz trzy elektryczne firmy Solaris. Po realizacji wszystkich zamówień firma będzie dysponowała 25 autobusami elektrycznymi, 35 hybrydami oraz 16 hybrydami plug-in. PKM Sosnowiec rozpisał również przetarg na zakup ośmiu autobusów z silnikiem diesla. W sumie PKM Sosnowiec, którego większościowym udziałowcem jest Gmina Sosnowiec dysponuje ok. 240 autobusami.

Źródło: UM Sosnowiec

Sosnowieckie autobusy w zajezdni
Foto: UM Sosnowiec



Sezon na rowery miejskie powraca. Wypożyczysz w jednym mieście, zwrócisz w innym

Metropolia już kolejny rok z rzędu integruje kilka sieci miejskich rowerów. Dzięki temu w obecnym sezonie można się swobodnie przemieszczać pomiędzy pięcioma miastami w Metropolii: Katowicami, Chorzowem, Tychami, Sosnowcem, a od 26 kwietnia – również Siemianowicami Śląskimi. Mimo pandemii, rowery są bardzo popularne.

Jeszcze kilka lat temu miejskie sieci wypożyczalni rowerów były rzadkością. Zmiany stylu życia i nawyków mobilności spowodowały jednak, że miasta postawiły na publiczne i łatwo dostępne systemy jednośladów. Z roku na rok zwiększa się liczba stacji, a mieszkańcy mają je coraz bliżej miejsca zamieszkania, pracy oraz nauki.

Blisko 1,5 tys. rowerów miejskich do dyspozycji

Z inicjatywy Metropolii od 2019 roku możliwa stała się integracja kilku sieci. W tegorocznym sezonie rowerzyści mogą się przemieszczać między Katowicami, Chorzowem, Tychami oraz Sosnowcem. Od 26 kwietnia do systemu dołączą Siemianowice Śląskie. Co ważne, przejazdy między tymi miastami nie wiążą się z żadnym dodatkowym kosztem. Ani dla użytkownika, ani dla gmin. Integrację w całości finansuje Metropolia.

W tym sezonie użytkownicy mają do dyspozycji ok. 1,5 tys. rowerów na blisko 170 stacjach. Za obsługę systemów odpowiada firma Nextbike. Zintegrowane wypożyczalnie obejmują rowery standardowe. Inne typy – rowery familijne, cargo, dziecięce czy wyposażone w fotelik do przewożenia dzieci – należy nadal zwracać w obrębie tego samego miasta. To się jednak z czasem zmieni. W GZM przygotowywany jest bowiem projekt systemu Roweru Metropolitalnego, który będzie jeszcze obszerniejszy, prostszy w obsłudze i dostępny w wielu wariantach.

– Rower staje się wśród mieszkańców Metropolii coraz bardziej popularny, jako środek przemieszczania się w codziennym życiu – zapewnia Paweł Krzyżak, wicedyrektor Departamentu Projektów i Inwestycji w GZM. – Coraz częściej wykorzystujemy go dojeżdżając do pracy, szkoły czy na zakupy. W czasach pandemii wielu użytkowników przekonało się, że jest to bezpieczny środek transportu. Mamy nadzieję, że po ustąpieniu koronawirusa te nawyki utrwalą się również i w miastach Śląska i Zagłębia – dodaje Paweł Krzyżak.

Z roku na rok coraz chętniej korzystamy z rowerów

Rower bije rekordy popularności. W okresie od maja do końca listopada 2020 r. dokonano w sumie 307 tys. wypożyczeń rowerów metropolitalnych sieci Nextbike, z czego ponad 20 tys. podróży odbyło się w granicach więcej niż jednego miasta. Pomimo niesprzyjających warunków związanych z ograniczeniami w przemieszczaniu się, liczba użytkowników wzrosła o ponad 21 proc. względem 2019 r. – Podobnie do ubiegłego roku, tak i w tym Nextbike dezynfekuje swoje rowery. Odbywa się to podczas ich codziennych kontroli czy serwisowania – zapewniają przedstawiciele firmy na swojej stronie internetowej.

Metropolia liczy na kolejny rekord wypożyczeń w tym roku. Okoliczności związane z wirusem niewiele się zmieniły, ale zainteresowanie rowerami wzrosło. Poza tym po raz kolejny przybyło stacji i samych jednośladów. Są one dostępne przez całą dobę, 7 dni w tygodniu i do skorzystania z nich wystarczy smartfon. Dostępne sieci to City by bike (Katowice), Kajteroz (Chorzów), Siemianowicki Rower Miejski, Sosnowiecki Rower Miejski oraz Tyski Rower Miejski. Więcej informacji dostępnych jest na stronach internetowych poszczególnych systemów.

Przydatne linki:

Rower usprawni codzienne podróże po Metropolii. Oto założenia programów




Nowy wzór informacji przystankowej. Będzie bardziej czytelna i widoczna z daleka

Po kilku miesiącach prac projektowych i inwentaryzacji prawie 7 tysięcy przystanków, ZTM przyjął nowy projekt wyglądu rozkładów jazdy, słupków i gablot. Dla pasażerów ujednolicanie oznacza, że informacje te będą prezentowane w dużo bardziej czytelny i estetyczny sposób, dzięki czemu podróżowanie komunikacją miejską będzie bardziej przyjazne. Organizatorowi transportu ułatwi to zarządzanie przystankami i znajdującymi się na nich informacjami.

  • ZTM zatwierdził nowy projekt informacji przystankowej. Zmieni się m.in. wygląd słupków, rozkładów jazdy i gablot.
  • Zmiany oznaczają m.in. poprawę funkcjonalności i estetyki przystanków. Umożliwią one także sprawniejsze zarządzanie nimi.

Zmiany ułatwią podróżowanie komunikacją miejską

– Najważniejsze jest całościowe myślenie o wspólnej przestrzeni – podkreśla Przewodniczący GZM Kazimierz Karolczak. – Miasta Metropolii powinny być czytelne dla mieszkańców i gości. Odświeżenie starego systemu informacji wizualnej dla transportu miejskiego i wprowadzenie do niego zupełnie nowych elementów, odpowiadających na obecne potrzeby pasażerów – jest konieczne. Nie tylko ze względów funkcjonalnych i estetycznych, ale ze względu na nowe sposoby zarządzania i organizacji komunikacji publicznej, które sukcesywnie wprowadza ZTM. Następna zmiana systemu, której możemy się pewnie spodziewać za kilka najbliższych lat, będzie wiązała się z całkowitą zamianą nośników analogowych na elektroniczne, chociażby z powodu odejścia od drukowanej formy rozkładów jazdy – dodaje Kazimierz Karolczak.

Opracowany projekt łączy różne podsystemy, m.in. systemy informacji przystankowej oraz system informacji na automatach biletowych. Ujednolicony zostanie wzór tablic z nazwami przystanków, które będą znajdować się w górnej części wiaty przystankowej.

W górnym boku słupka z rozkładem jazdy oznaczone zostaną numery linii, które odjeżdżają z danego przystanku. Oznacza to, że pasażer z daleka będzie mógł zorientować się, czy z tego miejsca odjeżdża pojazd, na który czeka.

Czytelna informacja zwiększy komfort podróży

Zmianom ulegną w zasadzie wszystkie elementy infrastruktury przystankowej. Słupki będą składać się z modułów. To właśnie dzięki temu rozwiązaniu wymiana ich poszczególnych elementów pozwoli na szybsze działanie zespołów obsługujących przystanki oraz zmniejszenie kosztów utrzymania. Na tablicach pojawią się kody QR, których zeskanowanie umożliwi przejście do internetowego rozkładu jazdy danego stanowiska. Zgodnie z nowym projektem pojawią się również specjalne miejsca w gablotach, w których oprócz nazwy przystanku, numeru stanowiska i informacji o organizatorze transportu, pasażerowie będą mogli znaleźć wszystkie najważniejsze informacje dotyczące organizacji ruchu. Co ważne, na rozkładach jazdy przy numerach linii objętych zmianami pojawią się specjalne znaczniki oraz kod QR odsyłający do komunikatu na stronie internetowej ZTM. Zmodyfikowany zostanie także wygląd rozkładów jazdy oraz ich oznaczenia graficzne, co znacznie poprawi czytelność. Wszystkie będą drukowane na białym tle. Kolor żółty, który dotychczas pojawiał się na rozkładach linii tramwajowych, zarezerwowany będzie dla tymczasowych zmian, tak by zwracać uwagę osób korzystających z transportu zbiorowego.

– Jednolity system oznacza również łatwiejszą i sprawniejszą wymianę informacji i rozkładów jazdy na przystankach. Ponadto będzie to też miało swoje odbicie w finansach. Poprzez wykorzystywanie tych samych i niezależnych względem siebie elementów na poszczególnych przystankach, zyskujemy możliwość wymiany tylko tych części, które takiego zastąpienia wymagają, bez konieczności ingerencji w całą konstrukcję – mówi Małgorzata Gutowska, dyrektor ZTM. – Oszczędności będą również generowane dzięki temu, że ograniczymy liczbę typów elementów infrastruktury przystankowej. Zamawianie większej liczby jednego rodzaju części obniża przecież jednostkowe koszty produkcji – dodaje.

Nowe elementy pojawią się również w gablotach na rozkłady jazdy. Dzięki podświetleniu rozkłady i komunikaty będą czytelniejsze w godzinach wieczorno-nocnych oraz podczas złych warunków atmosferycznych, a pasażerowie niezależnie od warunków pogodowych będą mogli spokojnie sprawdzić interesujące ich informacje.

Przygotowanie projektu poprzedziła analiza wszystkich przystanków w Metropolii

Zarząd Transportu Metropolitalnego, przystępując latem 2020 r. do inwentaryzacji, rozpoczął długi proces ujednolicania infrastruktury przystankowej, czyli m.in. rozkładów jazdy oraz słupków i gablot przystankowych. Zadanie to jest wyjątkowym w skali kraju, gdyż obszar obsługiwany przez tego organizatora transportu to 56 gmin i prawie 7 000 przystanków zlokalizowanych na ponad 2,5 tys. km kwadratowych. Pracownicy ZTM podkreślają, że to ogromne wyzwanie, ale i jednocześnie powinność, bo dzięki przyjęciu i wdrożeniu nowych rozwiązań informacja pasażerska będzie jeszcze czytelniejsza, a przystanki estetyczne.

Metropolia unowocześnia infrastrukturę przystankową

Pod koniec ubiegłego roku Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia przyjęła„Wytyczne dotyczące infrastruktury transportu zbiorowego”. Dotyczą one wprowadzenia jednolitych standardów infrastruktury przystankowej. Proponowane przez Metropolię rozwiązania dotyczą m.in. rodzaju nawierzchni, krawężników peronowych, wiat przystankowych, tablic z rozkładami jazdy czy siedzisk. Regulacje dotyczą także tablic informacji pasażerskiej oraz automatów biletowych. Rekomendacje odnoszą się też do węzłów przesiadkowych, dostępności przystanków oraz stosowania rozwiązań ułatwiających korzystanie z infrastruktury przez osoby o ograniczonych zdolnościach w poruszaniu się.

Link: Metropolia: przystanki mają oferować podobne standardy obsługi pasażera

Projekt sytemu informacji wizualnej dla transportu miejskiego dla Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii został przygotowany przez TUKEJ. To grupa projektowa, którą na stałe tworzą Justyna Kucharczyk i Agnieszka Nawrocka – związane z ASP w Katowicach, przy współpracy ze studiem ITEM Karoliną Hołdys i Joanną Pastusińską.

Źródło: ZTM

Projekty nowych przystanków

Grafika: ZTM




Budowa Centrum Przesiadkowego. Znów zmiany przy Tarnogórskiej!

Od poniedziałku szykują się kolejne zmiany na ul. Tarnogórskiej – w miejscu, gdzie od 22 lutego prowadzone są roboty związane z budową Centrum Przesiadkowego. Od 12 kwietnia możliwy znów będzie wyjazd z ul. Kolberga, a na jednokierunkowym odcinku ul. Tarnogórskiej ruch pojazdów zostanie przełożony z lewej na prawą stronę. Utrzymany zostanie ruch jednokierunkowy od ul. Witkiewicza do Opolskiej. O kolejnych zmianach w organizacji ruchu wykonawca będzie informował z wyprzedzeniem.

Z utrudnieniami w tym rejonie kierowcy muszą liczyć się do końca roku. Po zakończeniu prac ul. Tarnogórska zyska nową konstrukcję nawierzchni, nowe oświetlenie, a pozostała istniejąca infrastruktura podziemna zostanie przebudowana. Na wjeździe do Centrum Przesiadkowego wykonane zostanie skrzyżowanie z sygnalizacją świetlną. W ciągu ul. Tarnogórskiej zostaną także wykonane zatoki postojowe oraz ciągi pieszo-rowerowe i rowerowe, stanowiące kontynuację dróg, które zostaną wybudowane na obszarze Centrum Przesiadkowego.

Przypomnijmy, że powstające po północnej stronie gliwickiego dworca Centrum Przesiadkowe skupi wszystkie środki transportu miejskiego, wpłynie na poprawę komfortu i jakości podróży mieszkańców całego regionu, zwiększy też bezpieczeństwo pieszych, rowerzystów i kierowców.

Gotowa jest już konstrukcja podziemna przyszłego budynku służącego obsłudze pasażerów i trwają prace związane z konstrukcją jego kondygnacji nadziemnych. Wzniesiono także całą konstrukcję nośną nowego przejścia podziemnego łączącego budynek z istniejącym tunelem Tarnogórska – dworzec PKP, a obecnie wykonywana jest żelbetowa konstrukcja wyjść. Nad wejściem do istniejącego tunelu wykonawca skończył już konstrukcję nośną pod nowe zadaszenie, trwają też roboty związane z wymianą posadzki w istniejącym tunelu. Wykonano także większość robót fundamentowych pod zadaszenia Centrum Przesiadkowego oraz całą konstrukcję stalową pierwszego zadaszenia. Kontynuowane są prace związane z zewnętrzną infrastrukturą podziemną (kanalizacją deszczową, sanitarną, siecią wodociągową, telekomunikacyjną i elektryczną) – zarówno na terenie przyszłego Centrum Przesiadkowego, jak i przy ulicach Tarnogórskiej i Toszeckiej. Zgodnie z zapowiedziami, rozpoczyna się remont ponadstuletniej kolejowej wieży ciśnień przy ul. Kolberga.

Inwestycję realizuje konsorcjum firm: Mostostal Zabrze Gliwickie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego SA i Przedsiębiorstwo Remontów Ulic i Mostów SA. Koszt prac to około 184 mln zł. Na ten cel ze środków unijnych pozyskano 129,5 mln zł. Roboty powinny zakończyć się pod koniec sierpnia 2022 r.

baner UE

Źródło: UM Gliwice




Budowa Centrum Przesiadkowego. Uwaga, zmiany na ul. Okopowej

Zgodnie z deklaracją Eurovii Polska – wykonawcy przebudowy układu drogowego po południowej stronie dworca PKP w ramach budowy Centrum Przesiadkowego w Gliwicach – 8 kwietnia wprowadzono tymczasową organizację ruchu na ul. Okopowej oraz w rejonie skrzyżowania ul. Bohaterów Getta Warszawskiego z ul. Zwycięstwa, łącznie z dojazdem do dworca PKP.

Ul. Okopowa została zamknięta, nastąpiła też zmiana dojazdu do dworca kolejowego. Wlot na dworzec PKP zamknięto, natomiast na istniejącym wylocie z dworca został wprowadzony ruch dwukierunkowy. Prosimy o zachowanie ostrożności oraz zwracanie uwagi na oznakowanie tymczasowe!

Przypomnijmy, iż inwestycja po południowej stronie dworca kolejowego gruntownie zmieni wygląd śródmieścia Gliwic, tworząc wraz z Centrum Przesiadkowym budowanym po północnej stronie przyjazną i funkcjonalną przestrzeń miejską.

Plac przed dworcem PKP zyska jednolitą nawierzchnię z granitowych płyt, na placu stanie fontanna w formie lustra wody z pojedynczymi wodotryskami i ławki. Na ul. Bohaterów Getta Warszawskiego powstaną bus pasy, wyspy separacyjne z azylami dla przechodniów i ścieżka pieszo-rowerowa łącząca plac dworcowy z drogą rowerową projektowaną wzdłuż ul. Jagiellońskiej. Ul. Zwycięstwa zyska wykończenie z granitowej kostki. Zniknie torowisko, a jezdnia zostanie zwężona. Powstanie też ciąg pieszo-rowerowy. Na  placu Piastów ruch będzie odbywał się na zasadzie jednokierunkowego przejazdu wokół wyspy centralnej oraz wyspy peronowej. Nie zabraknie także ciągów pieszo-rowerowych przebiegających przez plac i małej architektury, przebudowana będzie też sieć oświetleniowa. Ul. Okopowa zostanie rozbudowana i połączona z pętlą autobusową linii A4 przy placu dworcowym. Na ul. Na Piasku zaplanowano z kolei utworzenie miejsc postojowych.

Na terenie całej inwestycji, w rejonie przejść dla pieszych i zatok autobusowych zaprojektowano tzw. pola uwagi lub pola prowadzące, które ułatwią poruszanie się osobom niewidomym i słabowidzącym. Przebudowana zostanie również sygnalizacja świetlna – zostanie dostosowana do geometrii powstałego układu drogowego i organizacji ruchu. Ponadto zaplanowano remont ciągu pieszo-rowerowego przy ul. gen. Leona Berbeckiego na odcinku od alei Przyjaźni do ul. Aleksandra Fredry. Projekt zakłada wprowadzenie maksymalnej ilość zieleni, na jaką pozwala infrastruktura podziemna.

Inwestycja realizowana przez firmę Eurovia Polska będzie kosztować ponad 41 mln zł i zostanie sfinansowana z budżetu miasta. Prace powinny się zakończyć pod koniec 2022 r.

Źródło: UM Gliwice




TOR-KRAK przebuduje torowisko w Sosnowcu – umowa podpisana

Za pośrednictwem łącz internetowych przedstawiciele spółki Tramwaje Śląskie S.A. i firmy TOR-KRAK Sp. z o.o. podpisali dzisiaj umowę na modernizację linii tramwajowej wzdłuż ulic generała Andersa i 1 Maja w Sosnowcu. Prace powinny się zakończyć najpóźniej w lutym 2023 r.

Przedmiotem zamówienia jest wykonanie robót budowlanych dla zadania przebudowy torowiska tramwajowego wraz z siecią trakcyjną w Sosnowcu w ciągu ulic generała Andersa i 1 Maja. Jest to kolejne z zadań „Zintegrowanego Projektu modernizacji i rozwoju infrastruktury tramwajowej w Aglomeracji Śląsko – Zagłębiowskiej wraz z zakupem taboru tramwajowego” współfinansowanego przez Unię Europejską. To 3-kilometrowy odcinek dwutorowej linii tramwajowej biegnącej między rondem Zagłębia Dąbrowskiego a rozgałęzieniem torowiska w Dańdówce. Ten odcinek liczy w sumie 6000 metrów toru pojedynczego (mtp.). Do tego oczywiście nowe warstwy podbudowy, nowe słupy i sieć trakcyjna, przebudowa sieci podziemnych oraz układu zasilania a także nowe platformy przystankowe.

– To będzie ogromna zmiana jakościowa. Każdy, kto podróżował tramwajem na tym odcinku wie, że trzeba się mocno trzymać. Na inwestycji zyskają wszyscy: pasażerowie, bo będą podróżowali w komfortowych warunkach i korzystali z wygodnych peronów; mieszkańcy okolicy, bo będzie mniejszy hałas; kierowcy i piesi, bo będą bezpieczne przejazdy i przejścia – nie ukrywa radości Arkadiusz Chęciński, prezydent Sosnowca.

Linia przebiega wydzielonym z jezdni pasem, co oznacza, że wykorzystana tu będzie klasyczna technologia układania torowiska na podkładach. – W pracach modernizacyjnych stosujemy nowoczesne rozwiązania, wykorzystujemy podkłady strunobetonowe ze sprężystym mocowaniem szyn. Nie stosujemy już przestrzeni dylatacyjnych, lecz montujemy urządzenia wyrównawcze, dzięki czemu zyskujemy komfort jazdy bez względu na temperaturę powietrza. Stosujemy także ogrzewane zwrotnice i system smarownic. Wszystko to ma za zadanie obniżyć hałas emitowany przez jadące tramwaje i zwiększyć komfort nie tylko podróży, ale również mieszkania w pobliżu linii tramwajowej – mówi Bolesław Knapik, prezes Zarządu spółki Tramwaje Śląskie S.A.

Na wszystkich przejazdach torowo-drogowych i przejściach dla pieszych zastosowana zostanie technologia ciężka, czyli prefabrykowane płyty torowe z komorami, w których szyny montowane są za pomocą elastycznych mas zalewowych. Prace prowadzone będą przy utrzymanym ruchu tramwajowym po jednym torze z systemem mijankowym.

– Mamy wieloletnie doświadczenie w realizacji inwestycji tramwajowych z wykorzystaniem nowoczesnych technologii w większości miast Polski. Dobrze znamy też specyfikę regionu i sieci Tramwajów Śląskich, gdyż zmodernizowaliśmy już wiele torowisk wraz z siecią trakcyjną oraz uzbrojeniem podziemnym na zlecenie tej spółki – ostatnio np. w Rudzie Śląskiej na ul. Niedurnego, w Sosnowcu na ul. Żeromskiego i Mariackiej czy w Dąbrowie Górniczej na ul. Kasprzaka – a dwa zadania aktualnie realizujemy – w Rudzie Śląskiej na ul. Goduli oraz na pograniczu Zabrza i Gliwic – wylicza Wiesław Niedziela, prezes Zarządu TOR-KRAK Sp. z o.o.

Przetarg na wyłonienie generalnego wykonawcy prac ogłoszony został 31 lipca 2020 roku, a w połowie września tegoż roku otwarte zostały oferty od 10 podmiotów chcących podjąć się realizacji zadania. Komisja przetargowa dokonała wyboru najkorzystniejszej oferty, po którym jednak dwukrotnie oferenci odwoływali się do Krajowej Izby Odwoławczej w Warszawie. – Niestety proces ten bardzo wydłużył całe postępowanie przetargowe. Po drugim odwołaniu Krajowa Izba Odwoławcza nakazała ponowną ocenę wszystkich ofert. To też zostało zrealizowane i ostatecznie za najkorzystniejszą uznana została oferta firmy TOR-KRAK – podkreśla prezes Bolesław Knapik. Firma z Krakowa chce wykonać inwestycję za nieco ponad 28 mln zł netto. Od dnia podpisania umowy generalny wykonawca będzie miał 22 miesiące na realizację całości prac.

Źródło: UM Sosnowiec




Powstaje centrum przesiadkowe i nowy układ drogowy. To ważne zmiany dla kierowców i pasażerów

Budowa centrum przesiadkowego i przebudowa układu drogowego w śródmieściu idzie do przodu. Aktualnie sporo dzieje się w okolicy stacji kolejowej, wkrótce zmiany czekają pasażerów pociągów.

– Dziś rozpoczęło się betonowanie stropu tunelu pod torami na przedłużeniu ul. Kościuszki. Trwa również betonowanie konstrukcji nowego peronu, przejścia podziemnego i prowadzących do niego schodów oraz szybów windowych. Tymi właśnie schodami, już na początku maja, podróżni będą wchodzić na nowy peron. Wtedy też pociągi pojadą już nowym torem, a front robót przeniesie się na drugą stronę peronu – poinformował Marcin Bazylak, prezydent Dąbrowy Górniczej.

https://www.facebook.com/plugins/video.php?height=314&href=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Fmarcinbazylakofficial%2Fvideos%2F508324316832674%2F&show_text=false&width=560
– Zgodnie z harmonogramem, 3 lub 4 maja przekładamy ruch kolejowy na nowy tor po dzisiaj betonowanym obiekcie. Wtedy zaczniemy rozbierać tor, po którym teraz jeżdżą pociągi, kontynuowana będzie też budowa dalszej części tunelu. Dojście do peronów od strony ul. Limanowskiego poprowadzone będzie nową połówką przejścia podziemnego. Stary peron z wiatą zostaną rozebrane i zastąpione aktualnie budowanym peronem – mówi Krzysztof Klimosz, inżynier kontraktu.

Budowa centrum przesiadkowego przy kolejowej stacji w centrum i przebudowa układu drogowego to jedna z kluczowych miejskich inwestycji. Wszystko ma być gotowe do końca marca 2023 r. Nowe rozwiązania zmienią i ułatwią poruszanie się po mieście. Dadzą jednocześnie sporo korzyści kierowcom, pasażerom transportu publicznego, pieszym i rowerzystom.

Inwestycja rozpoczęła się w październiku od budowy ronda na skrzyżowaniu ul. Sobieskiego i Moniuszki, z którym połączona zostanie nowa droga biegnąca za hutą Bankową do ul. Kolejowej. Z kolei na początku listopada wystartowały roboty na ul. Kościuszki – na odcinku od zjazdu do Fabryki Pełnej Życia do skrzyżowania z ul. Kolejową, gdzie wybudowane będzie rondo. Prace objęły też całą ul. Kolejową. Modernizowane jest także torowisko w rejonie stacji kolejowej, gdzie aktualnie pociągi poruszają się jednym torem. Pod torowiskiem powstanie tunel drogowy, który połączy ul. Kościuszki z ul. Limanowskiego. Pod koniec stycznia, dla ruchu samochodowego, zamknięty został przejazd kolejowy na ul. Konopnickiej. Z przejazdu mogą korzystać piesi i rowerzyści. W czasie zamknięcia prowadzone są roboty związane z budową tunelu pieszo-rowerowego pod torami, który zastąpi przejazd.

Prace w rejonie przejazdu przy ul. Konopnickiej mają potrwać do połowy maja. Po ich zakończeniu przywrócony zostanie normalny ruch. Podczas zamknięcia kierowcy chcący przejechać przez tory, muszą korzystać z objazdów. Objazd do ulic Konopnickiej i Limanowskiego prowadzony został ulicami: Królowej Jadwigi, Piłsudskiego, Graniczną i Łączącą. Objazd w kierunku ul. Królowej Jadwigi prowadzony jest analogicznie w drugą stronę.

https://www.google.com/maps/d/embed?mid=1RxoNkRRdjRsPsN660NbaM2zsAE9BEAQ_

W związku z pracami w okolicy stacji, od 8 marca linie autobusowe nr 16, 79 i 242 do ul. Limanowskiego dojeżdżają trasą objazdową – od ul. Robotniczej ulicami: Korzeniec, Śliwińskiego i Konopnickiej. W rejonie przejścia przez tory autobusy zawracają, a trasa powrotna przebiega tymi samymi ulicami. Szczegółowa informacje o funkcjonowaniu komunikacji miejskiej na stronie rj.metropoliaztm.pl/

https://www.google.com/maps/d/embed?mid=1HxmfxUz5D5NmepFPIzYxObOLTRF1nOEL

Z kolei od końca lutego zamknięty dla ruchu jest fragment ul. Limanowskiego – od ul. Robotniczej do posesji nr 25. Podczas zamknięcia, które potrwa ok. 6 miesięcy, prowadzone są prace związane z kompleksowym uzbrojeniem terenu, budową zbiorników retencyjnych i ronda na skrzyżowaniu ul. Limanowskiego, nowej drogi i wjazdu do tunelu pod torowiskiem kolejowym.

https://www.google.com/maps/d/embed?mid=1Aib9fvybEez8qBklXkWLkJ_Xh8B0RV0V

Szybki przejazd tunelem pod torami, ominięcie centrum nową drogą, łatwy dostęp do autobusów i pociągów z centrum przesiadkowego. Taki ma być efekt inwestycji, która toczy się w śródmieściu.

W jej ramach powstaną: parkingi po obu stronach torów – przy ul. Kościuszki i Limanowskiego – łącznie na 375 miejsc; tunel drogowy łączący te ulice; przejście podziemne prowadzące do parkingów i peronów; centrum przesiadkowe, do którego dojeżdżać będą autobusy; droga łącząca ul. Sobieskiego z ul. Kościuszki i ul. Kolejową; droga łącząca ul. Limanowskiego i ul. Robotniczą; tunel pieszo-rowerowy w miejscu przejazdu przy ul. Konopnickiej, który zostanie zlikwidowany. W ramach prac przebudowane będą także perony i tory przy stacji. Remont przejdzie ul. Kolejowa, gdzie powstanie uzbrojenie i kanalizacja, położona zostanie nowa nawierzchnia, wykonana będzie droga rowerowa, odnowione chodniki i oświetlenie. Za 229 mln zł, zadanie wykona konsorcjum dąbrowskich spółek Nowak-Mosty i Complex. Przedsięwzięcie prowadzone jest wspólnie przez miasto i PKP PLK S.A.

Poglądowy schemat układu drogowego wykonywanego w ramach inwestycji.

Inwestycja, która zmieni i ułatwi sposób poruszania się po Dąbrowie Górniczej, realizowana jest przy wsparciu sporych środków zewnętrznych, pozyskanych przez miasto. Łącznie to ponad 82,5 mln zł.

Jej realizację zasilają fundusze unijne, w wysokości przeszło 56 mln 566 tys. zł, pochodzące z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego. Do tego dofinansowanie pozyskane z Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, wynoszące 26 mln zł – 10 mln zł w 2020 r. i 16 mln w tym roku. Zewnętrzne wsparcie sięgnie łącznie ponad 82,5 mln zł.

W grudniu 2020 r. wyburzono stary, zniszczony i nieużywany od dawna budynek dworca kolejowego przy ul. Kościuszki. W jego miejscu powstanie rondo i wjazd do tunelu pod torami. Dworzec ma funkcjonować w budynku przy torach. PKP S.A. zamierza go wyremontować, a miasto jest gotowe wynająć tam część pomieszczeń.


Budynek dworca przy torach powinien niebawem przestać „straszyć”.

– Największa antywizytówka miasta przejdzie do historii. Właśnie podpisaliśmy z PKP S.A. porozumienie na wynajmem pomieszczeń w budynku dworca w centrum miasta. Umowa ta daje gwarancję, że PKP wyremontuje dworzec – poinformował 24 marca Marcin Bazylak, prezydent miasta.

Miasto już dawno zadeklarowało chęć wynajęcia części pomieszczeń, dzięki czemu odnowiony budynek przy torach nie stałby pusty, a właściciel mógłby na nim zarabiać. Jedną z możliwości zagospodarowania jest np. ulokowanie w nim biura paszportowego. Miasto w tej sprawie prowadzi rozmowy z wojewodą, od którego decyzji zależy, czy taka placówka mogłaby powrócić do Dąbrowy Górniczej.

Działania dotyczące remontu budynku już są prowadzone. Aktualnie, na zlecenie PKP S.A., trwają prace projektowe, które mają zakończyć się do końca pierwszej połowy roku. Następnie kolejowa spółka zamierza ogłosić przetarg na roboty budowlane. Modernizacja ma zakończyć się do końca 2022 r. i wtedy też z dworca będą mogli korzystać podróżni. Inwestycja jest częścią Programu Inwestycji Dworcowych, realizowanego przez PKP S.A. W jego ramach, do 2023 r. w całym kraju wyremontowanych ma zostać ok. 200 dworców. https://www.youtube.com/embed/2nUG8LSh9cs?feature=oembed

Co mieszkańcom dadzą nowe rozwiązania? Ronda, tunele i łączniki ulic upłynnią ruch i podniosą bezpieczeństwo jego uczestników. Do centrum przesiadkowego będzie można łatwo dotrzeć autobusem albo samochodem, dla którego bez trudu znajdzie się miejsce parkingowe. Stamtąd w podróż poza miasto będzie można wybrać się pociągiem.

Przebudowa układu drogowego czeka też okolicę dworca w Gołonogu, gdzie powstaną m.in. tunele i ronda usprawniające ruch. Wszystko ma być gotowe w 2023 roku. Więcej o tym przedsięwzięciu na stronie https://www.dabrowa-gornicza.pl/aktualnosci/w-golonogu-powstana-tunele-i-ronda/

Modernizację przejdzie również główna oś miasta – ul. Piłsudskiego, Królowej i Sobieskiego – na odcinku od ul. Kasprzaka do granicy Dąbrowy Górniczej z Będzinem.Wspólne przedsięwzięcie miasta i Tramwajów Śląskich obejmuje m.in. modernizację torów i trakcji elektrycznej, przebudowę jezdni, chodników i budowę dróg rowerowych. W efekcie inwestycji, część skrzyżowań będzie przebudowana na ronda, skorygowana zostanie lokalizacja przystanków, a niektóre z nich będą wspólne dla tramwajów i autobusów. Zlikwidowane zostaną kładki nad ul. Sobieskiego i wyznaczone będą przejścia przez jezdnię. Więcej informacji na stronie https://www.dabrowa-gornicza.pl/aktualnosci/szesciu-chetnych-na-przebudowe-glownej-osi-miasta/

PK

Źródło: UM Dąbrowa Górnicza