Pilotaż planowany w Sosnowcu to tylko jeden, niewielki wycinek zadań, którymi GZM zajmuje się w ramach rozwoju dronów. Od 2018 roku współpracuje z najważniejszymi instytucjami lotniczymi w Polsce – Urzędem Lotnictwa Cywilnego i Polską Agencją Żeglugi Powietrznej w ramach Centralnoeuropejskiego Demonstratora Dronów. Celem tej współpracy jest stworzenie warunków dla rozwoju dronów w Polsce, by mogły świadczyć różnego rodzaju usługi w przestrzeni powietrznej nad miastami.

• Planowany na wiosnę przelot drona, który przetransportowałby defibrylator, nie odbył się z przyczyn niezależnych ani od Metropolii, ani od miasta Sosnowiec. Powodem była przedłużająca się awaria hangaru, gdzie dron miał startować i lądować.
• Pilotażowy przelot będzie realizowany w nowej formule. W tym celu Metropolia i Sosnowiec nawiązały współpracę z Instytutem Lotnictwa Sieci Łukasiewicz. Przygotowywany jest nowy scenariusz pilotażu, który pozwoli sprawdzić zastosowanie dronów w teledetekcji, czyli rozpoznawaniu obiektów i raportowaniu zaobserwowanych zmian.
• Planowany transport kilkukilogramowego ładunku odbędzie się w niedalekiej przyszłości, ponieważ transport przesyłek za pomocą dronów to jedno z podstawowych zastosowań, do którego będę wykorzystywane.
• Pilotażowy przelot w Sosnowcu to tylko jeden, niewielki wycinek zadań, którymi zajmuje się w GZM, aby w przyszłości drony mogły świadczyć wiele, różnego rodzaju usług w przestrzeni powietrznej nad miastami.

Automatyczny przelot drona, który przetransportowałby ładunek medyczny (np. defibrylator), a którego przelot był planowany początkowo na jesień 2021 roku, potem przełożony został na wiosnę tego roku – ostatecznie się nie odbył z przyczyn niezależnych od Metropolii, ani od miasta Sosnowiec. Powodem była awaria jednego z elementów systemu, czyli hangaru, gdzie dron miał zaczynać i kończyć przelot. Naprawa hangaru, z powodu braku odpowiednich części, przedłużała się.

Aby przelot pilotażowy mógł zostać zrealizowany, w międzyczasie GZM i miasto Sosnowiec podjęły szerszy zakres współpracy z Instytutem Lotnictwa Sieci Łukasiewicz, który uczestniczy również w innych projektach dronowych, realizowanych przez Metropolię. Współpraca ma zaowocować pilotażem innego zastosowania, ale również w stolicy Zagłębia.

Obecnie trwają prace nad przygotowaniem dokumentacji dla planowanych lotów, prowadzące do uzyskania odpowiednich zgód. Pilotaż będzie miał na celu sprawdzenie w praktyce nowych algorytmów teledetekcji dla wyszukiwania i rozpoznawania obiektów na lądzie wraz z diagnozą zmian, a jednocześnie wykonywany będzie mini transport przedmiotów.

Do czego mogą służyć drony

O tym, jak szerokie zastosowanie dronów może być wykorzystywane w naszym codziennym życiu, pokazują również konkurencje, w których biorą udział uczestnicy Droniady – konkursu technologicznego, który od kilku lat odbywa się na katowickim Muchowcu.

Teledetekcja była elementem tegorocznych zmagań w konkurencji pod nazwą „Drzewo Życia” – zadaniem startujących zespołów było znalezienie za pomocą dronów chorych drzew w sadzie oraz zaaplikowanie im lekarstwa, by choroba nie roznosiła się na inne drzewa. Podczas konkurencji „Budowa” – zadaniem dronów, które wykorzystywały właśnie system teledetekcji, było sprawdzenie czy budowa hali magazynowej przebiega zgodnie z planem oraz czy przestrzegane są wszystkie przepisy BHP. Teledetekcja wykorzystywana też była w poprzednich latach, gdzie zadaniem uczestników było m.in. znalezienie skradzionych samochodów.

Technologia dla miast przyszłości

Na całym świecie trwają przygotowania do budowy „trzeciego wymiaru miasta”, czyli zagospodarowania przestrzeni do wysokości 120 metrów nad ziemią, właśnie przy użyciu dronów. Działania w tym zakresie prowadzą takie metropolie, jak Londyn, Genewa czy Dubaj. Również GZM zadbała o rozwój współpracy międzynarodowej w obszarze technologii bezzałogowych, nawiązując kontakt z ponad 50 partnerami europejskimi i realizując kluczowe dla miejskiej mobilności powietrznej projekty międzynarodowe.

Jednym z przykładów jest projekt HARMONY, w którym GZM pracuje z 20 partnerami z 8 krajów europejskich. Obok ekspertów technologicznych reprezentowane są również miasta: Ateny, Trikala, Rotterdam, Turyn, a także hrabstwo Oxfordshire. Celem programu jest umożliwienie władzom obszarów metropolitalnych zrównoważonego przejścia do nowej ery mobilności.

Innym ważnym projektem jest ASSURED-UAM, realizowany w ramach HORYZNTU 2020. W projekcie tym GZM pełni rolę lidera jednego z działań, koordynując prace własne oraz partnerów obszarów metropolitalnych – Bari i Porto. Celem jest zdefiniowanie rekomendacji dla mobilności miejskiej przy użyciu dronów.

Dzięki tak szerokiej współpracy w kraju i za granicą, Metropolia już teraz uchodzi za jednego z europejskich liderów w obszarze wykorzystania dronów w miastach. Dzieląc się swoimi doświadczeniami, GZM rozmawia z innymi światowymi metropoliami jak równy z równym, a często służy nawet jako przykład.

Polski Instytut Ekonomiczny podaje, że wartość rynku dronów do 2026 r. wyniesie 3,26 mld zł. Korzyści pośrednie, jakie przyniesie integracja dronów i gospodarki, mogą wynieść nawet 576 mld zł. To pokazuje, że technologie bezzałogowe stają się coraz bardziej znaczącą gałęzią światowej gospodarki. To ogromna szansa rozwojowa, której nie można zignorować.

Projekty realizowane przez GZM

W ramach programu „Drony nad Metropolią” do teraz zrealizowane zostały (między innymi) poniższe projekty:

– zorganizowano szereg wydarzeń propagujących informacje o korzyściach zastosowań BSP (m.in. konferencja międzynarodowa JARUS 2019, Droniada GZM 2019,2020,2022, konferencje CEDD i inne);

– poprzez działania partycypacyjne łączące obszary nauki, biznesu i samorządu opracowano dokumenty ułatwiające wykorzystanie nowych usług w miastach, m.in. SIWZ dla pomiaru niskiej emisji czy podręcznik dla JST „Jak realizować zadania w ochronie środowiska z wykorzystaniem BSP”;

– zorganizowano przestrzeń testową wraz z infrastrukturą ADS-B, co posłużyło do realizacji pierwszych testów lotów długodystansowych;

– współuczestniczono w wielu projektach międzynarodowych, m.in. ASSURED UAM i HARMONY z funduszy HORYZONT2020;

– zrealizowano szereg pilotaży i demonstracji usług o potencjale wdrożeniowym, m.in. oprysk dezynfekujący infrastrukturę miejską czy pozyskiwanie danych geodezyjnych dla modeli terenu (projekt BFPaaS);

– opracowano dokumentację służącą jako wkład merytoryczny do wielu podejmowanych działań, m.in. analiza prawnych podstaw rozwoju BSP ze szczególnym uwzględnieniem GZM;

– uczestniczono w konkursie „3obszary” organizowanym przez PAŻP i osiągnięto najwyższy wynik, w rezultacie czego GZM wraz z miastem Gliwice i gminami Rudziniec i Sośnicowice bierze udział w projekcie „Loty BSP na szeroką skalę”, gdzie obszar testowy zostanie uzbrojony w infrastrukturę trackingową i system DTM dla organizacji i zarządzania lotami automatycznymi, co pozwoli na realizację w tym obszarze pierwszych nowoczesnych i samodzielnych usług z wykorzystaniem BSP

– i wiele innych działań wspierających współpracę z ośrodkami naukowo-badawczymi, biznesem i branżą rynku BSP, instytucjami państwowymi i partnerami międzynarodowymi.

Łączna kwota, którą GZM przeznacza na cały program „Drony nad Metropolią” i zaangażowanie w ramach CEDD od 2018 do końca 2024 roku to 3,5 mln zł. Do tej pory na działania realizowane w tym obszarze wydatkowano ok. 1,5 mln zł.

Na świecie trwają przygotowania do budowy trzeciego wymiaru miasta, czyli zagospodarowania przestrzeni do wysokości 120 metrów nad ziemią. Ma ona być miejscem dla nowych usług dronowych, które będą świadczone w sposób zorganizowany i bezpieczny. W tym celu Metropolia utworzyła Dronową Szkołę Prototypowania, do której zgłosiło się kilkudziesięciu urzędników z miast i gmin GZM. Pierwsze spotkanie szkoły odbyło się w czwartek, 28 kwietnia.

Rośnie świadomość zastosowania bezzałogowych statków powietrznych (BSP) do realizacji usług nad miastami. Coraz większa rola nowej technologii wymaga także wiedzy o niej. Dlatego w Metropolii powstała Dronowa Szkoła Prototypowania. W pierwszym spotkaniu udział wzięło ponad 40 uczestników.

– Samorządy borykają się dzisiaj z wieloma problemami, ale to nie znaczy, że muszą stać w miejscu i patrzeć, jak świat im ucieka – powiedział podczas inaugurującego spotkania Henryk Borczyk, wiceprzewodniczący zarządu GZM. – Widząc co się dzieje w świecie nowych technologii, projektowania miast, a w tym także technologii dronowych, nie możemy stać z boku i jedynie się przyglądać. Nowe usługi dronowe będą wymagały przyjaznego miasta oraz świadomych urzędników, którzy będą wiedzieli jak te usługi wprowadzać i koordynować u siebie. Obecność tak szerokiego grona uczestników na dzisiejszym spotkaniu to dowód na otwartość umysłów i chęć wprowadzania pozytywnych zmian – dodał.

Budowa „trzeciego wymiaru miasta” wpisuje się w europejską koncepcję U-Space. Przestrzeń, w której poruszać się będą drony na szerszą skalę, dotychczas była mało zagospodarowana, ale wkrótce może się to zmienić. Aktualnie trwają prace w grupach roboczych Komisji Europejskiej nad określeniem roli miast w zakresie organizowania i zarządzania swoją przestrzenią powietrzną. W związku z tym Metropolia prowadzi działania mające przygotować urzędy na nadchodzące zmiany.

– Dronowa Szkoła Prototypowania to pakiet najważniejszych informacji o obszarze BSP, z głównym naciskiem na aspekty prawne, zarówno krajowe jak i unijne – mówi Marcin Dziekański, kierownik projektu „Drony nad Metropolią”. – Najważniejszym elementem szkoły jest proces identyfikacji kluczowych elementów miasta, mających wpływ na działania w powietrzu, które zostaną poddane analizom pod względem ryzyk i posłużą do wytworzenia prototypu mapy w przestrzeni powietrznej dla lotów BSP, ze wskazaniem tzw. dronostrad, czyli korytarzy powietrznych – tłumaczy.

W ramach Szkoły powstanie pierwsza mapa wybranego obszaru w przestrzeni powietrznej, wyznaczająca testowo korytarze powietrzne z uwzględnieniem tego, co znajduje się na lądzie. Urzędnicy będą pracować pod okiem specjalistów z danych obszarów tematycznych. Zdobyta wiedza pozwoli im także na sprawniejsze poruszanie się w obszarze zamówień publicznych, dotyczących technologii dronowych. To również duży krok dla efektywniejszej realizacji działań przez GZM we wdrożeniu usługi „Zaawansowane loty bezzałogowych statków powietrznych na szeroką skalę” w ramach projektu „Usługi cyfrowe dla BSP” realizowanego przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej, Urząd Lotnictwa Cywilnego i Ministerstwo Infrastruktury w ramach funduszu Program Operacyjny Polska Cyfrowa.

Ponadto świadomość wykorzystania, budowania i ewentualnego zarządzania przestrzenią nad miastem, jest także szansą przyciągania nowych usług, inwestorów i budowania wizerunku miasta otwartego na zmieniające się technologie. Samorządy zyskają w swoich szeregach „ambasadorów wiedzy o BSP”, którzy mogą stanowić pierwszy kontakt dla osób i podmiotów chcących wdrażać profesjonalne usługi z wykorzystaniem dronów nad miastami.

Dronowa Szkoła Prototypowania realizowana jest pod patronatem Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Spotkania w ramach tej inicjatywy potrwają do czerwca.

To kolejna inicjatywa Metropolii w zakresie działań związanych z budowaniem świadomości i akceptacji społecznej dla technologii bezzałogowych. Przypomnijmy, że Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia jest członkiem grupy roboczej pracującej nad Strategią Dronową 2.0 dla Komisji Europejskiej. Komisja szacuje, że kompleksowy ekosystem dla ruchu bezzałogowych statków powietrznych będzie gotowy do 2030 roku.

Gliwice, Pilchowice i Sośnicowice, przy wsparciu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, zwyciężyły w konkursie Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej. Konkurs jest elementem kolejnego etapu wdrażania przez PAŻP systemu koordynacji lotów dronów w polskiej przestrzeni powietrznej. To wyjątkowo nowatorskie przedsięwzięcie, dzięki któremu samorządy z obszaru GZM będą wdrażać cyfrowe rozwiązania dla rynku bezzałogowego lotnictwa w Polsce.

Do konkursu mogły zgłaszać się pojedyncze gminy, jak i konsorcja. W sumie do PAŻP wpłynęło blisko 20 zgłoszeń z całej Polski. Ostatecznie rywalizację wygrały trzy konsorcja: Gliwice wraz z gminami Pilchowice, Sośnicowice i Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolią, a także gminy Lesznowola z Nadarzynem (woj. mazowieckie) oraz gminy Lublin z Jastkowem (woj. lubelskie).

– Wybór nie był łatwy, ponieważ każdy z uczestników charakteryzował się wyjątkowymi możliwościami i zaangażowaniem. Ich determinacja i pomysłowość sprawiły,  że podjęcie decyzji było niezwykle trudne – powiedział Janusz Janiszewski, prezes Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej. Janiszewski podkreślił, że gratuluje wszystkim gminom, a w szczególności tym, które ramię w ramię z PAŻP będą pisać nowe rozdziały dronowej rewolucji.

Głównym celem projektu jest cyfryzacja procesów związanych z rynkiem bezzałogowych statków powietrznych (BSP), tak aby korzystanie z dronów, zarówno prywatne, biznesowe i instytucjonalne było proste, przyjazne i bezpieczne. Rozwiązania dotyczyć będą wszystkich aspektów nowoczesnego używania dronów, począwszy od zdobycia uprawnień do pilotowania dronów, poprzez identyfikację bezzałogowych statków powietrznych, czuwania nad bezpieczeństwem i legalnością ich lotów, umożliwienia wykonywania lotów na masową skalę, skończywszy na cyfryzacji procesów wprowadzania ograniczeń w przestrzeni i działań o charakterze zarządzania kryzysowego. Cyfrowe rozwiązania dla dronów otwierają możliwość budowy nowoczesnego rynku usług dronowych w Polsce.

– Gminy wyłonione w konkursie będą jako pierwsze ściśle współpracować przy tworzeniu systemu zarządzającego przestrzenią nad ich terenem, budować ich strukturę, dostarczać dane, a przede wszystkim wymieniać się doświadczeniami i wnioskami, jak prawidłowo zorganizować w przyszłości usługi w przestrzeni powietrznej, aby były zintegrowane z przestrzenią miejską i były bezpieczne – mówi Marcin Dziekański, kierownik projektu „Drony nad Metropolią”.

Polska Agencja Żeglugi Powietrznej podkreśla, że wygrana w konkursie to także świetna promocja dla samych gmin, które zyskają możliwość realnego wpływu na kształtowanie się ruchu dronowego i rynku usług dronowych, które na całym świecie przeżywają swoistą rewolucję. Rozwój tej branży przekłada się na nowe możliwości i udogodnienia dla mieszkańców gmin – realne w niedalekiej przyszłości są bowiem dostawy paczek i dokumentów, transport medyczny, żywności, precyzyjne agrolotnictwo czy monitoring infrastruktury przy użyciu dronów.

Konkurs odbył się w ramach usługi pn. „Zaawansowane loty bezzałogowych statków powietrznych na szeroką skalę” realizowanej w ramach Projektu „Usługi cyfrowe dla bezzałogowych statków powietrznych” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014-2020.

GZM angażuje się w rozwój rynku dronowego poprzez udział w inicjatywie Centralnoeuropejskiego Demonstratora Dronów. Przez ponad 3 lata udziału w CEDD, Metropolia nie tylko współpracowała z miastami i gminami członkowskimi, ale zadbała też o rozwój współpracy międzynarodowej w obszarze technologii bezzałogowych, nawiązując kontakt z ponad 50 partnerami europejskimi. Wśród nich można wymienić: projekt HARMONY – realizowany z 20 partnerami z 8 krajów; projekt ASSURED-UAM – współtworzony z obszarami metropolitalnymi Bari i Porto; konsorcjum UIC2 – zrzeszające 40 europejskich miast.

Inicjatywę CEDD współtworzą: Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, Polska Agencja Żeglugi Powietrznej, Urząd Lotnictwa Cywilnego, Sieć Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa, Zarząd Morskiego Portu Gdynia. Całość koordynuje Ministerstwo Infrastruktury.

Drony, a przede wszystkim wykonywane z ich pomocą usługi, przyciągają coraz częściej uwagę miast, jawiąc się jako użyteczne narzędzie równoważenia mobilności miejskiej. Wykorzystując ten trend, Metropolia GZM wraz z innymi europejskimi pionierami miejskiej mobilności powietrznej, opracowała „Practitioner Briefing Urban Air Mobility and Sustainable Urban Mobility Planning”.  Materiał stanowi praktyczny poradnik na temat wykorzystania dronów w miastach.

Poradnik „Practitioner Briefing…” w wersji polskiej można pobrać TUTAJ

Poradnik prowadzi czytelnika poprzez osiem zasad kluczowych dla efektywnego wdrażania planów zrównoważonej mobilności miejskiej (SUMP). Materiał przedstawia powyższy proces odnosząc go bezpośrednio do miejskiej mobilności powietrznej i prezentując szereg wyzwań i osiągnięć miast i regionów Europy w obszarze wprowadzania usług z użyciem dronów. Przykłady budowy ekosystemu miejskiej mobilności powietrznej z interesariuszami krajowymi i międzynarodowymi, działania angażujące społeczność, koncepcje miasta 15-minutowego czy efekty pracy w działaniach finansowanych w ramach projektów HORYZONTU 2020 prezentuje również Metropolia GZM.

„Practitioner Briefing…” to materiał wart przeczytania przez wszystkie miasta mierzące się z wyzwaniem wprowadzania nowych technologii. Zawiera opis scenariuszy rozwoju i koncepcje wykorzystania bezzałogowych statków powietrznych w miastach, a także obecny stan ich wdrażania i dostępne zastosowania.

Dokument jest częścią kompendium przewodników i instruktaży, które uzupełniają nowo zaktualizowane drugie wydanie Wytycznych Europejskiej Platformy Planowania Zrównoważonej Mobilności z 2019.

Międzynarodowa współpraca

Roczna praca Metropolii GZM nad poradnikiem – we współpracy z takimi metropoliami jak Hamburg (Niemcy), Tuluza (Francja), Trikala (Grecja), Oulu (Finlandia), Akwizgran (Niemcy) czy Turyn (Włochy) – zaowocowała powstaniem kompendium wiedzy, wynikającej z odmiennych doświadczeń włączania operacji dronów w równoważenie i integrowanie mobilności miejskiej. Z punktu widzenia Metropolii Practitioner Briefing to narzędzie do budowy w GZM projektu U-Space, czyli infrastruktury dla dronów,  umożliwiającej im bezkolizyjne, zintegrowane operacje, w szczególności o charakterze komercyjnym, gospodarczym oraz państwowym.

Opracowanie miast i regionów stworzone zostało w ramach partnerstwa GZM w inicjatywie UIC2, Urban-Air-Mobility Initiative Cities Community, w ramach platformy Unii Europejskiej Smart Cities Marketplace.

UIC2 została założona w październiku 2017 r. i jest społecznością, która wnosi głos europejskich miast i regionów w powstającym sektorze miejskiej mobilności powietrznej. Jej misją jest działanie na rzecz zrównoważonego i odpowiedzialnego przejścia mobilności miejskiej do trzeciego (pionowego) wymiaru.

Potencjał rynku dronów 

Metropolia GZM pracuje nad tym, aby stać się miejscem pierwszego wyboru do rozwoju potencjału technologii i usług bezzałogowych statków powietrznych. Ich potencjał to między innymi odciążanie ruchu ulicznego, minimalizacja zanieczyszczeń i zagrożeń dla środowiska, wsparcie monitorowania bezpieczeństwa, a nawet wsparcie misji ratowania życia i zdrowia ludzkiego.

Wartość rynku dronów – jak wynika z szacunków Polskiego Instytutu Ekonomicznego – wyniesie do 2026 roku 3,26 mld złotych, ale efekt dla całej gospodarki może wynieść nawet 576 mld złotych. Można również zauważyć, że epidemia COVID-19 dała wyraźny impuls do dalszego rozwoju tej branży, a drony znalazły wiele nowych zastosowań.