Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) udzieli Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (GZM) dotacji w wysokości 81 mln zł na zakup 20 autobusów wodorowych. To pierwszy, pilotażowy etap upowszechniana w województwie śląskim wodoru jako paliwa dla komunikacji miejskiej i zarazem element wdrażania strategii bezemisyjnego transportu publicznego na terenie GZM. Nowy tabor na początek ma obsługiwać szybkie połączenia między głównymi miastami w regionie. Umowa w tej sprawie została podpisana dzisiaj (14 września) w siedzibie GZM.

Dofinansowane przez NFOŚiGW przedsięwzięcie o nazwie „Hydrogen GZM” będzie realizowane w ramach programu priorytetowego „Zielony Transport Publiczny”, do którego nabór był ogłoszony w październiku 2020 r. W ramach tej inwestycji Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia zaplanowała zakup 20 autobusów zasilanych paliwem wodorowym. Wszystkie autobusy mają być także dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, wyposażone w klimatyzację i system informacji pasażerskiej. 

– Program „Zielony Transport Publiczny” wspiera rozwój bezemisyjnego transportu publicznego w Polsce, a jego zasadniczym celem  jest obniżenie wykorzystania energii i paliw emisyjnych oraz upowszechnienie „zielonej” mobilności – podkreśla minister klimatu i środowiska Michał Kurtyka.

–  Możliwość korzystania z ekologicznej komunikacji jest niezwykle istotna w gęsto zaludnionym i wysoko zurbanizowanym województwie śląskim, na terenach górniczych, gdzie kwestie ekologiczne mają szczególne znaczenie. Dotując zakup autobusów wodorowych, zmniejszamy emisję szkodliwych substancji i poprawiamy jakość życia w tym regionie, co jest jednym z zobowiązań naszego rządu  – zaznacza minister Michał Kurtyka.

Tabor zakupiony dzięki dotacji z NFOŚiGW w ramach upowszechniania w województwie śląskim transportu o napędzie wodorowym będzie obsługiwał w pierwszej kolejności połączenie metropolitalne między najważniejszymi ośrodkami i „generatorami” ruchu komunikacyjnego na terenie konurbacji. Intencją jest realizacja szybkiej i jednocześnie czystej ekologicznie komunikacji ponadlokalnej.

– W Polskiej Strategii Wodorowej – obok przemysłu i energetyki – transport został wskazany jako jeden z 3 kluczowych obszarów rozwoju. Tym większym optymizmem napawa dzisiejsze wydarzenie, wpisujące się w szereg kroków milowych na rzecz wodoryzacji gospodarki – dodał szef resortu klimatu i środowiska. 

Wartość  całkowita inwestycji realizowanej przez GZM to 110 700 000 zł, przy czym koszty kwalifikowane wynoszą 90 000 000 zł, a dotacja ze środków NFOŚiGW obejmie 90 proc. z nich, co stanowi kwotę 81 000 000 zł. Dofinansowanie obejmie zakup wspomnianych 20 autobusów wodorowych (kategorii M3 FCEV – Fuel Cell Electric Vehicle). Projekt przewiduje także przeszkolenie około 60 kierowców i mechaników w zakresie obsługi pojazdów bezemisyjnych. 

– Działania na rzecz rozwoju elektromobilności w Polsce stanowią jeden z priorytetów naszej instytucji – podkreśla prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Maciej Chorowski. 

– Środki z programu „Zielony Transport Publiczny” przyczynią się do rozwoju komunikacji zbiorowej, są też perspektywiczną inwestycją w lepsze zdrowie i jakość życia Polaków. Transport wodorowy i szeroko rozumiana wodoryzacja gospodarki mogą być wielką szansą nie tylko na czyste powietrze, ale także na budowę przewag konkurencyjnych przedsiębiorstw, które zaoferują innowacyjne produkty i rozwiązania w tej technologii. Wodór to nisza, którą stale możemy z powodzeniem zagospodarować, a NFOŚiGW służy wiedzą, doświadczeniem i szeregiem narzędzi wspierający inwestycje w tym obszarze– dodaje szef NFOŚiGW.

– Narodowy Fundusz stworzył stabilną, wieloletnią perspektywę finansowania elektromobilności. Do roku 2030 mamy do rozdysponowania na ten cel kwotę 4,7 mld złotych – zapewnia wiceprezes NFOŚiGW Artur Lorkowski.

–  Systematycznie  rozwijamy dwa uzupełniające się programy „Mój elektryk”, skierowany do osób fizycznych i przedsiębiorców oraz priorytetowy – i dla nas, i dla samorządów – program „Zielony Transport Publiczny”. To mechanizm kluczowy dla transformacji komunikacji zbiorowej. Dlatego zachęcam do udziału w drugim trwającym do 20 grudnia naborze.  Z budżetem sięgającym 1,2 mld zł. odpowiada on na wyzwania i potrzeby w zakresie ograniczania stosowania paliw emisyjnych i rozwoju zielonej, inteligentnej mobilności– dodaje zastępca prezesa NFOŚiGW.

Całe przedsięwzięcie w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii zostanie zrealizowane do 30 czerwca 2024 r. Efektem ekologicznym projektu będzie zmniejszenie emisji dwutlenku węgla (1 098,50879 Mg/rok)  i tlenków azotu (0,60894 Mg/rok) oraz ograniczenie emisji pyłów PM10, czyli o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów (0,002346 Mg/rok).

Infrastruktura związana z eksploatacją i obsługą techniczną autobusów napędzanych paliwem wodorowym ma natomiast pochodzić od dostawcy zewnętrznego. Działania przewidziane w projekcie „Hydrogen GZM” realizowane będą w oparciu o współpracę z koncernami energetycznymi, które zbudują stacje tankowania wodorem na terenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Zastosowanie wodoru w transporcie publicznym ma podwójne znacznie. Poza aspektem ekologicznym, chodzi o jego wydajność. Czas tankowania autobusów zasilanych ogniwami paliwowymi jest kilkukrotnie krótszy niż pojazdów bateryjnych, a na jednym tankowaniu mogą przejechać nawet dwa razy dłuższy dystans. Nie wymagają również tak rozbudowanej sieci ładowarek.

– Ma to kluczowe znaczenie dla nas jako jednego z największych organizatorów transportu w Polsce – mówi Kazimierz Karolczak, przewodniczący zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

– Na nasze ulice każdego dnia wyjeżdża około 1500 pojazdów i obsługuje około 7 tys. przystanków w 56 gminach. Ze względu na utrzymujące się wysokie koszty wdrożenia technologii wodorowej, jej upowszechnienie nie byłoby możliwe bez rządowych i europejskich programów dotacji. Dzięki temu wsparciu flota pojazdów na paliwa alternatywne stale się powiększa – zaznacza szef GZM.

Obecnie pod szyldem Zarządu Transportu Metropolitalnego jeździ ponad 200 pojazdów zasilanych paliwami alternatywnymi. GZM szacuje, że po zrealizowaniu zaplanowanych dostaw i przy uwzględnieniu tych planowanych, o których dofinansowanie ubiega się m.in. w ramach programu Polski Ład (235 autobusów hybrydowych i CNG), nawet co trzeci autobus wyjeżdżający na jej drogi może być napędzany paliwem niskoemisyjnym. A jeśli w tym zestawieniu uwzględnione zostaną również tramwaje i trolejbusy, to wówczas nawet co drugi.

Warto dodać, że dotacja do zakupu 20 autobusów wodorowych to już kolejne rządowe wsparcie dla komunikacji publicznej w aglomeracji śląskiej.  Wcześniej Ministerstwo Klimatu i Środowiska – w ramach realizacji „Programu dla Śląska” – dofinansowało ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zakup 43 zeroemisyjnych autobusów oraz stworzenie 34 punktów ładowania. Umowy w tej sprawie podpisane zostały 10 marca 2021 r. w Katowicach w obecności ministra klimatu i środowiska Michała Kurtyki i wiceministra Ireneusza Zyski, a także marszałka województwa śląskiego Jakuba Chełstowskiego i wicemarszałka Wojciecha Kałuży. Podstawę porozumień stanowiła realizacja programu „Gepard II Śląsk” zakładającego wdrażanie niskoemisyjnego transportu w lokalnych samorządach – w ramach „Programu dla Śląska”. Program ten stanowi część rządowej Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju oraz strategii „Zielone Śląskie 2030”. 

Na mocy wspomnianej umowy – w ramach projektu „Jedziemy na prąd – zakup autobusów elektrycznych i budowa infrastruktury ładowania na obszarze Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii” – NFOŚiGW przekazał GZM niemal 40 mln zł dotacji na zakup 32 „elektryków” do przewozu pasażerów i 27 punktów ładowania dla tych pojazdów. Przetarg w tej sprawie ma zostać rozstrzygnięty w ciągu kilku najbliższych tygodni. Beneficjentami były wówczas także Tyskie Linie Trolejbusowe w Tychach, Zakład Komunikacji Miejskiej w Zawierciu oraz Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Czechowicach-Dziedzicach, które otrzymały dofinansowanie na tych samych warunkach (85 proc. dotacji) do zakupu pozostałych autobusów elektrycznych i stacji ładowania z wymienionej wyżej puli. Całe przedsięwzięcie o łącznej wartości ponad 138 mln zł uzyskało również wsparcie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego (RPO).

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pozytywnie ocenił wniosek Metropolii GZM o dofinansowanie zakupu 20 autobusów zasilanych wodorem. Pierwsze pojazdy mogłyby wyjechać w trasę za około dwa lata. W Katowicach przy ul. Murckowskiej powstanie jeden z pierwszych punktów ładowania wodorem w Polsce. Tankowanie autobusu na wodór będzie trwało ok. 15 minut i pozwoli mu przejechać od ok. 350 do ok. 400 km.

Wykorzystanie wodoru jest częścią strategii GZM w zakresie rozwoju zrównoważonej mobilności miejskiej i elektromobilności obok upowszechniania pojazdów bateryjnych oraz roweru jako pełnoprawnego i alternatywnego środka transportu publicznego.

– Wodór to technologia o ogromnym potencjalnie, która w niedalekiej przyszłości ma szansę rewolucjonizować energetykę i transport publiczny. Tym bardziej cieszy nas informacja, że w perspektywie kilku najbliższych lat będziemy mieli szansę, jako jedni z pierwszych, uruchomić regularne połączenia autobusowe, które będą obsługiwane właśnie przez pojazdy napędzane wodorem – mówi Kazimierz Karolczak, przewodniczący zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.  

Będzie to możliwe po otrzymaniu dofinansowania z programu „Zielony Transport Publiczny”, który realizowany jest przez Narodowy Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wniosek GZM został pozytywnie oceniony, a decyzja o przyznaniu dotacji zostanie podjęta po zakończeniu negocjacji, podczas których ustalony zostanie ostateczny zakres i warunki dofinansowania projektu. W jego ramach Metropolia planuje kupić 20 12-metrowych pojazdów, które będą obsługiwały pasażerów linii metropolitalnych. Według dołączonego do wniosku harmonogramu, dostawy pojazdów zaplanowane zostały na lata 2023 i 2024.

Do ich obsługi potrzebne są również specjalne stacje tankowania. Nad ich uruchomieniem Metropolia współpracuje z różnymi partnerami zewnętrznymi, zajmującymi się wdrażaniem tej technologii w naszym kraju. O uruchomieniu dwóch takich punktów ładowania na początku maja poinformowała spółka PKN Orlen, a jeden z nich będzie zlokalizowany przy ul. Murckowskiej w Katowicach. Będzie to również jeden z pierwszych, który powstanie w naszym kraju. W Europie jest ich już ponad 200, z czego ponad połowa zlokalizowana jest w Niemczech.

Wodór to bezpieczne i przyjazne środowisku paliwo. Pozyskiwany jest m.in. z odnawialnych źródeł energii. Po oczyszczeniu może być stosowany w pojazdach elektrycznych, stanowiąc w niedalekiej przyszłości alternatywę dla tradycyjnych paliw kopalnych i baterii litowo-jonowych, szczególnie w transporcie publicznym.

– Pojazdy na wodór są również pojazdami elektrycznymi, ale różnią się technologią zasilania – wyjaśnia Karolina Mucha-Kuś, dyrektor Departamentu Projektów i Inwestycji.

– Autobusy na baterie litowo-jonowe korzystają z ładowarek, które zasilają je energią elektryczną i dzięki temu mogą wyruszyć w trasę. W przypadku autobusów wodorowych – na ich pokładzie znajduje się tzw. ogniwo paliwowe, w którym wodór zamieniany jest w prąd i w ten właśnie sposób pojazdy te są napędzane – wyjaśnia.

Oznacza to, że autobusy wodorowe nie wymagają tak rozbudowanej sieci ładowarek. Ma to olbrzymie znaczenie w przypadku tak dużych obszarów jakim jest Metropolia GZM, bo codziennie na jej drogi wyjeżdża ponad 1500 pojazdów, które rocznie pokonują ponad 100 mln km. Autobusy wodorowe mają też większe zasięgi niż pojazdy na baterie litowo-jonowe. Szacuje się, że tankowanie autobusu na wodór potrwa ok. 15 minut i pozwali przejechać od ok. 350 do ok. 400 km. Pełne naładowanie autobusu bateryjnego – w zależności od typu, mocy baterii i rodzaju wykorzystywanej ładowarki – może zająć od ok. godziny do dwóch godzin, a zasięg takiego pojazdu to ok. 200 km.

Dodajmy, że autobusy wodorowe dołączą do floty pojazdów zasilanych paliwami alternatywnymi, które już teraz obsługują pasażerów Zarządu Transportu Metropolitalnego. W tej chwili takich pojazdów jest ponad 200. To autobusy na sprężony gaz ziemny (149), napęd hybrydowy (41) i elektryczny (13). Wkrótce ich liczba zwiększy się o kolejne 66 „elektryków”, które zostaną kupione przez GZM i PKM-y w ramach innych programów dotacyjnych oraz 15 autobusów i 6 trolejbusów hybrydowych.

Gdy te planowane zakupy zostaną sfinalizowane, wówczas nawet co piąty autobus, jeżdżący pod szyldem ZTM, będzie napędzany niskoemisyjnym paliwem. Uwzględniając w tym zestawieniu również tramwaje (300) i trolejbusy (25), wtedy co trzeci pojazd na drogach GZM będzie zasilany paliwem alternatywnym.