Jak uczynić produkcję sprzętu AGD bardziej zrównoważoną? Konsorcjum projektowe “Circular Foam”, składające się z 23 podmiotów w 9 krajach Europy, starało się odpowiedzieć na to pytanie podczas spotkania w Porcii (Włochy), które odbyło się w połowie lutego 2023 r.

Celem projektu „Circular Foam” jest wypracowanie rozwiązań, które pozwolą na ponowne wykorzystanie tworzyw sztucznych, jakimi są pianki poliuretanowe (PU), które wypełniają lodówki, a ich zagospodarowanie jest bardzo uciążliwe dla środowiskowa.

Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że tego typu sprzęt AGD wymieniamy średnio raz na 10 lat, a w Polsce jest ponad 13 mln gospodarstw domowych, to możemy wyobrazić sobie, ile odpadów tego typu powstaje rocznie w kraju, a co dopiero jeżeli weźmiemy pod uwagę skalę europejską.

Realizacja projektu ma przyczynić się do stworzenia gospodarki obiegu zamkniętego dla tej pianki, zwiększając tym samym osiągane poziomy recyklingu, bez uszczerbku dla jakości nowych produktów – co jest niezwykle interesujące, gdyż ten dość niepozorny materiał ma istotny wpływ na osiąganą klasę energetyczną urządzenia AGD.

Spotkanie odbyło się we Włoszech, ponieważ jednym z partnerów projektu jest producent sprzętu gospodarstwa domowego Electrolux Italia S. p. A., który produkuje setki tysięcy lodówek rocznie.

Projekt skupia się na:

• opracowaniu nowatorskich dróg recyklingu chemicznego materiałów wycofanych z eksploatacji,
• stworzeniu i zademonstrowaniu odpowiednich systemów logistycznych zbiórki odpadów,
• zaprojektowaniu przyszłych produktów i materiałów w celu zwiększenia możliwości ich recyklingu.

Podczas spotkania Partnerów Konsorcjum projektu zostały zaprezentowane i omówione dotychczasowe wyniki prac poszczególnych grup roboczych, w tym raporty dotyczące gotowości regionalnej oraz mapy interesariuszy trzech regionów pilotażowych (Nadrenii Północnej-Westfalii w Niemczech, Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii w Polsce, a także obszaru Wielkiego Amsterdamu w Holandii)  w zakresie zbudowania HUB-ów cyrkularnego i chemicznego.

Wnioski płynące ze spotkania to przede wszystkim konieczność zintensyfikowania działań w zakresie edukacji, wsparcia finansowego oraz determinacji politycznej władzy ustawodawczej do wprowadzania niezbędnych regulacji w obszarze gospodarki obiegu zamkniętego.

Projekt „Circular Foam” finansowany jest przez Unię Europejską – z programu Horyzont 2020. Liderem jest niemiecka firma COVESTRO AG, a Metropolia GZM jest jednym z partnerów. W skład konsorcjum wchodza przedstawiciele przemysłu, środowiska akademickiego i interesariusze społeczni.

Adres strony internetowej projektu: Circular Foam (circular-foam.eu)

Gospodarka obiegu zamkniętego, budowanie sieci współpracy z instytucjami publicznymi, środowiskami gospodarczymi i społecznymi to nowe zadania strategiczne Metropolii.

„Program działań strategicznych” jest obowiązującym do końca 2022 roku dokumentem, który wyznacza główne kierunki działań Metropolii. Zgromadzenie GZM podjęło uchwałę o wpisaniu do niego trzech nowych działań.

Teraz po aktualizacji, program obejmuje 32 działania w trakcie realizacji, w ramach 5 priorytetów.

Metropolia zrealizowała już 4 działania. Należą do nich m.in. rozwój linii autobusowych do Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice w Pyrzowicach oraz integracja systemu ŚKUP z infrastrukturą tyską, czy opracowanie strategii promocji oraz marki.

Obecnie trwają prace nad „Strategią rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii na lata 2022-2027 z perspektywą do 2035 r.” Ma ona powstać do końca bieżącego roku. Zastąpi ona PDS i będzie wyznaczać nowe kierunki rozwoju Metropolii.

 Gospodarka Obiegu Zamkniętego

Działania Metropolii w tym kierunku mają na celu realizację projektów o skali ponadlokalnej związanych z rozwojem gospodarki obiegu zamkniętego.  Jednym z największych wyzwań jest osiągnięcie do 2035 roku 65% poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych oraz ograniczenie masy odpadów komunalnych poddawanych składowaniu do nie więcej niż 10% masy odpadów wytworzonych.

W dniu 30.11.2021 GZM złożyła do KE wniosek o dofinansowanie ze środków programu LIFE projektu ECOWASTE-BIOGZM-LIFE dotyczącego zbiórki i zagospodarowania odpadów kuchennych ulegających biodegradacji z obszaru Związku.

Ponadto Metropolia GZM zamierza utworzyć Regionalne Centrum Kompetencji do spraw gospodarki o obiegu zamkniętym – “Silesian Hub for Circularity (SH4C)”. Jego zadaniem będzie tworzenie sieci współpracy różnych podmiotów rynku gospodarki odpadami. Centrum będzie także wspierać działania gmin członkowskich. Dla nich będzie analizować problemy związane z gospodarką odpadami, wypracowywać rekomendacje i koordynować wymianę doświadczeń.

Przypomnijmy, w wyniku zmian w ustawach o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz o odpadach a także w Prawie ochrony środowiska Metropolia może pełnić rolę organizatora gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi.

Do priorytetowych działań związanych z rozwojem gospodarki obiegu zamkniętego został wpisany także realizowany od października 2011 przez Metropolię międzynarodowy projekt CIRCULAR FOAM. Wraz z partnerami z 9 państw unijnych szuka ona odpowiedzi na pytania związane z ponownym wykorzystaniem sztywnych pianek poliuretanowych, stosowanych powszechnie jako materiał izolacyjny w lodówkach i budownictwie.

Więcej informacji o projekcie: Horyzont 2020: Metropolia GZM i partnerzy z UE chcą wykorzystać surowce ze sprzętu AGD – Metropolia GZM

Otwarta Metropolia

Ten priorytet ma na celu wypracowanie mechanizmów oraz standardów współpracy z mieszkańcami, organizacjami pozarządowymi, działaczami społecznymi, środowiskami gospodarczymi, naukowymi oraz instytucjami publicznymi.

W ten sposób Metropolia chce jak najszerzej włączyć mieszkańców i otoczenie instytucjonalne do procesów podejmowania decyzji o jej działaniach. Chce zaaranżować publiczną dyskusję o rozwoju miast.

Metropolia zainicjuje także rozwój miejskich laboratoriów współpracy pomiędzy administracją, nauką, biznesem i społeczeństwem obywatelskim. Działanie realizowane będzie poprzez współpracę z ekspertami, z jednostkami mającymi doświadczenie w organizowaniu i tworzeniu miejskich laboratoriów, wizyty studyjne i aktywne warsztaty.

Obecnie Metropolia GZM realizuje wiele działań z udziałem strony społecznej oraz przedstawicieli instytucji. Wymienić można m.in. Radę ds. nowoczesnej mobilności, Radę Metropolitalnego Transportu Publicznego oraz Metropolitalną Radę Rozwoju. Podczas prac nad najważniejszymi dokumentami przeprowadzane są konsultacje społeczne. Wśród przykładów wymienić można np. Koncepcję Kolei Metropolitalnej czy przygotowywaną obecnie Strategią Rozwoju Metropolii. Mieszkańcy zapraszani są także do udziału w testach nowych rozwiązań dla pasażerów. Wymienić można m.in. prace nad modyfikacją portalu SDIP II, mobilne aplikacje, oceny funkcjonowania metrolinii w formie geoankiet czy ostatnio- nowe kasowniki.

Przydatne linki

Program Działań Strategicznych [KLIKNIJ TUTAJ]

Więcej o pracach nad Strategią Rozwoju: Aktualności – Strategia Rozwoju GZM (metropoliagzm.pl)

Co można zrobić ze zużytym sprzętem AGD? Czy surowce pozyskane z ich rozbiórki mogą zostać ponownie wykorzystane i wrócić do obiegu? To kluczowe pytania, na które Metropolia GZM wraz z partnerami projektu CIRCULAR FOAM m.in. z Niemiec i Holandii, będą wspólnie szukać odpowiedzi w ramach – finansowanego przez Unię Europejską – programu Horyzont 2020. Liderem projektu jest niemiecka firma COVESTRO AG, a Metropolia GZM jest jednym z 22 partnerów całej koncepcji. Wszyscy reprezentują 9 państw unijnych i są przedstawicielami przemysłu, środowiska akademickiego i interesariusz społecznych. Projekt wystartował 1 października b.r. W ciągu czterech lat chcą wspólnie znaleźć sposób powtórnego wykorzystania sztywnych pianek poliuretanowych, stosowanych powszechnie jako materiał izolacyjny w lodówkach i budownictwie. Wdrożenie tego rozwiązania w Europie począwszy od 2040 roku, może przynieść duże korzyści w postaci ograniczenia 1 miliona ton odpadów, 2,9 miliona ton emisji CO2 i 150 milionów euro kosztów spalania rocznie.

– Aby osiągnąć neutralność klimatyczną, musimy drastycznie zredukować emisję gazów cieplarnianych w sektorze budowlanym, jak również w sektorze ogrzewania i chłodzenia – powiedział dr Markus Steilemann, dyrektor generalny Covestro, partnera koordynującego CIRCULAR FOAM.  – Można to osiągnąć poprzez izolację budynków i lodówek przy użyciu doskonałych materiałów, takich jak sztywne pianki poliuretanowe. Jednocześnie, pomimo prowadzenia zbiórek zużytego sprzętu AGD, praktycznie nie ma zamkniętego łańcucha wartości tych materiałów.  Chcemy to zmienić za pomocą projektu CIRCULAR FOAM i stworzyć innowacyjny model gospodarki o obiegu zamkniętym w tym obszarze, który można łatwo wdrożyć w całej Europie – wyjaśnił.

Pianki poliuretanowe (PU) stosowane jako materiał izolacyjny w lodówkach i elementach konstrukcyjnych przyczyniają się do osiągnięcia większej efektywności energetycznej. Jednak ich usuwanie i recykling pozostają wyzwaniem. Projekt CIRCULAR FOAM ma trwać cztery lata i ma na celu wprowadzenie wielu ulepszeń do istniejącego cyklu materiałowego: projekt skupi się nie tylko na opracowaniu dwóch nowatorskich metod recyklingu chemicznego sztywnej pianki poliuretanowej. Pomoże również w stworzeniu i zademonstrowaniu odpowiednich systemów logistycznych i zbiórki odpadów, opracowaniu rozwiązań w zakresie demontażu i sortowania oraz zaprojektowaniu przyszłych produktów i materiałów w celu zwiększenia możliwości recyklingu. Ogólnie rzecz biorąc, CIRCULAR FOAM został zaprojektowany, aby zbudować nowy zrównoważony ekosystem o obiegu zamkniętym.

Projekt koncentruje się na recyklingu materiałów pochodzących ze zużytych lodówek i odpadów budowlanych w kilku wybranych regionach modelowych. Będą to regiony przemysłowe i górnicze: „Rheinisches Revier” w Nadrenii Północnej-Westfalii w Niemczech, Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia w Polsce i obszar Wielkiego Amsterdamu w Holandii. Studia przypadków omówią potencjał rozwiązania systemowego z potencjałem replikacji w innych regionach.

– W ramach projektu Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia będzie zaangażowana w organizację dwóch ponadregionalnych konferencji poświęconych gospodarce o obiegu zamkniętym oraz sieciowanie współpracy pomiędzy interesariuszami rynku, wymianę doświadczeń na poziomie lokalnym i regionalnym oraz replikowanie rozwiązań wypracowanych dla podejmowanego problemu -mówi Blanka Romanowska, Dyrektor Departamentu Infrastruktury i Środowiska GZM. Projekt CIRCULAR FOAM jest finansowany w ramach programu Komisji Europejskiej Green Deal na rzecz budowania rozwiązań systemowych dla niskoemisyjnej, odpornej na zmiany klimatu przyszłości.

Zaangażowani partnerzy: Covestro Deutschland AG jako koordynator projektu, Interseroh Dienstleistungs-GmbH, REDWAVE, a division of BT-Wolfgang Binder GmbH, Unilin Insulation, Electrolux Italia SPA, Circularise BV, BioBTX BV, Rijksuniversiteit Groningen, Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule Hochschule, St. van Amsterdam, Stichting Nederlandse Wetenschappelijk Onderzoek Insittuten, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Eidgenössische Technische Hochschule Zürich, Fraunhofer Gesellschaft zur Förderung der Angew. Forschung, Ruhr-Universität Bochum, Forschungszentrum Jülich GmbH, Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, Park Naukowo Technologiczny Euro-Centrum sp. z o.o., IZNAB Spółka z Ograniczona Odpowiedzialnoscia oraz DECHEMA Gesellschaft für Chemische Technik und Biotechnologie e.V..

Więcej informacji: circular-foam.eu

Co łączy projektantkę małej turbiny wiatrowej do ładowania telefonów komórkowych z właścicielką agencji digitalowej, którą martwi, że każdego roku w Polsce produkuje się 2,5 mln ton odpadów tekstylnych? Odpowiedź brzmi: startupy zaangażowane w ochronę środowiska i udział w programie Climate Accelerator.

Pomysł na GreenBox, czyli mierzącą 60 centymetrów wysokości turbinę wiatrową, zrodził się w głowie Natalii Huczały z Rudy Śląskiej, podczas wyprawy na żagle z przyjaciółmi. – Nic tak nie irytowało nas podczas rejsu, jak uzależnianie trasy od dostępu do prądu, dzięki któremu możemy naładować nasze komórki i powerbanki. Częste zawijanie do marin to dla nas strata pieniędzy i czasu, który przecież możemy spędzić na wodzie – opowiada Natalia.

Od pułapki na muszki owocówki do wiatrowej turbiny helikalnej

Właścicielka firmy NatForce pasję do projektowania i innowacyjnych konstrukcji odziedziczyła po tacie. Jej pierwszym projektem, który powstał na drukarce 3D, była pułapka na muszki owocówki. Do dziś używa się jej w rodzinie Natalii. Kiedy mieszkanka Rudy Śląskiej wraz z przyjaciółmi narzekała na brak dostępu do prądu na jeziorze, przypomniała sobie, że jej tata zaprojektował olbrzymią przemysłową turbinę helikalną, czyli taką która nie jest uzależniona od kierunku wiatru. 

– Okazało się, że mogę przeskalować to urządzenie i tak je przeprojektować, aby służyło nie tylko nam, ale wszystkim ludziom, którzy potrzebują prądu na przykład na biwaku, czy działce – tłumaczy Natalia.

Obecnie konstruktorka szuka jeszcze najlepszego materiału, z którego miałby ostatecznie powstać GreenBox. Zastanawia się także nad połączeniem swojej turbiny z niewielkim panelem słonecznym. – Na pewno chciałabym dodatkowo pomniejszyć GreenBox, aby był jeszcze bardziej poręczny i kompaktowy – dodaje.

Wszystkich tych udoskonaleń Natalia może dokonać w ramach programu Climate Accelerator.

Obecnie wraz z innymi dziewięcioma startupami rozwija swoje pomysły pod okiem coachów  i branżowych mentorów, którzy wskazują innowatorom najlepsze rozwiązania, ale też zwracają uwagę na rynkowe zagrożenia. 

– Otrzymaliśmy również 15 000 euro grantu. Chcę je przeznaczyć na badania rynku  i sprawdzić, czy ludzie chętnie będą korzystać z energii wiatru do ładowania telefonów komórkowych i innych drobnych urządzeń – mówi Natalia.

Nadszedł czas na odpowiedzialną modę

W programie akceleracji bierze udział także zespół Circular Scrap: Katarzyna Drewniany z Katowic i Małgorzata Łopat z Warszawy. Ich startup to rozwiązanie dla szwalni, marek odzieżowych  i pracowni projektantów.

– Co roku w Polsce produkuje się ok. 2,5 miliona ton odpadów tekstylnych. Producenci odzieży robią wszystko, aby w sposób oszczędny kroić materiały, mimo to zostaje im sporo ścinków i zbędnych kawałków. Razem tworzą one górę odpadów, na które nikt nie miał pomysłu. Okazało się, że bardzo chętnie wykorzystają je np. domy kultury na zajęciach
z krawiectwa, czy miłośnicy patchworkowego szycia – opowiada nam Kasia, która na co dzień zajmuje się projektowaniem graficznym. Swoją startupową partnerkę katowiczanka poznała podczas hackathonu, realizowanego pod patronatem Microsoft Polska. To wtedy doprecyzowały swoje wizje oraz model biznesowy i ostatecznie pomysł zdobył drugie miejsce. 

– Wielu osobom startupy kojarzą się z zaawansowaną technologią, czy skomplikowanymi  wynalazkami, których wcześniej nie widział świat. Szczególnie jeśli stawką jest ratowanie  klimatu. Dzięki Circular Scrap tony odpadów tekstylnych, które dotychczas lądowały na wysypiskach śmieci, zyskują nowe życie i trafiają do osób poszukujących skrawków materiałów. Zastanawiamy się obecnie nie tylko nad internetową formą Circular Scrap, ale również stacjonarnym sklepem, gdzie łatwiej będzie sobie wybrać odpowiedni materiał. Na pewno jednak zaczniemy od znalezienia magazynu i skoordynowania procesów logistycznych – opowiada Kasia.

Innowatorki podkreślają też, że nazwa startupu – Circular Scrap nie jest przypadkowa.  – Nawiązujemy w ten sposób do rosnącego trendu, jakim jest gospodarka cyrkularna, zwana gospodarką obiegu zamkniętego. To system gospodarczy, w którym minimalizuje się zużycie surowców i powstawanie odpadów oraz emisję i utratę energii poprzez tworzenie zamkniętej pętli procesów – wyjaśnia Kasia.

Climate Accelerator to polska edycja programu akceleracyjnego dla startupów  z rozwiązaniem na rzecz ochrony środowiska. Jego realizatorem jest SPIN-US, spółka celowa Uniwersytetu Śląskiego, specjalizująca się w transferze wiedzy i technologii. Inicjatywę finansuje Climate-KIC, organizacja identyfikująca i wspierająca innowacje na rzecz klimatu, która działa przy Komisji Europejskiej. Partnerem programu jest Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia.

O miejsce w programie akceleracji ubiegało się 149 startupów z całej Polski, w tym 21 firm z województwa śląskiego. Ostatecznie do Climate Accelerator dostało się 10 startupów.
W tym gronie są dwie firmy z obszaru GZM. To właśnie NatForce i CircularScrap.

Foto: CircularScrap