Metropolie w obliczu wyzwań demograficznych to temat dyskusji w ramach V Europejskiego Webinarium Metropolitalnego, które odbyło się 6 lipca br. Wydarzenie organizowała Metropolia GZM wspólnie z siecią European Metropolitan Authorities.

W dyskusji powadzonej przez GZM uczestniczyli przedstawiciele Obszaru Metropolitalnego Wielkiego Manchesteru, Miasta Amsterdam oraz organizacji 8.80 Cities.

Obszar Metropolitalny Wielkiego Manchesteru

Jako pierwsi głos w dyskusji zabrali przedstawiciele Obszaru Metropolitalnego Wielkiego Manchesteru. Wspominali, że konurbację tę zamieszkuje 2,8 mln osób. Jest to silny ośrodek ekonomiczny w Wielkiej Brytanii, przewyższający swoją wielkością m. in. gospodarkę Irlandii Północnej i Walii. Znaczny odsetek jej mieszkańców stanowią osoby powyżej pięćdziesiątego roku życia. Z myślą o nich realizowane są projekty mające na celu zapewnienie im miejsc pracy oraz dobrobytu. Kwestia starzenia się społeczeństwa została zaliczona do dziesięciu priorytetów władz metropolitalnych Manchesteru.

Opracowano programy podnoszące jakość zdrowia publicznego i opieki zdrowotnej, ukierunkowane m. in. na aktywność fizyczną osób starszych, a także ich właściwe odżywanie, nawodnienie oraz szereg innych kwestii. Wdrażany jest program stanowiący połączenie innowacyjności, rozwoju i kwestii starzenia się. Obszar Metropolitalny Wielkiego Manchesteru chce wykorzystać fakt starzenia się społeczeństwa oferując mu stosowne produkty i usługi. Duża uwaga jest również przywiązywana do sektora mieszkalnictwa i planowania. Obecna oferta nie zawsze spełnia wymagania osób starzejących się – np. co do metrażu mieszkań. Prowadzone są również działania na rzecz włączenia cyfrowego osób starzejących się oraz zapewnienia im odpowiedniego wsparcia finansowego, pozwalającego na spokojne przejście z wieku średniego w podeszły.

W marcu 2020, tuż po wybuchu pandemii, podjęto działania na rzecz zapewnienia odpowiedniej komunikacji i informacji z osobami starszymi nie mającymi dostępu do Internetu (ok. 250 tys. mieszkańców tej metropolii). W tym celu rozdystrybuowano 150 tys. egzemplarzy magazynu zawierającego wskazówki co do możliwości uzyskania wsparcia psychologicznego, finansowego oraz w jaki sposób można podtrzymywać kontakt z przyjaciółmi i znajomymi w nowej pandemicznej rzeczywistości. Utworzono agencję kreatywną, która nakręciła serię filmów ze wskazówkami dla osób starszych na czas pandemii a także podkreślających ich znaczenie i wkład, jaki mogą wnieść w życie metropolii podczas lockdownu.

Obszar Metropolitalny Wielkiego Manchesteru był także zaangażowany – wraz z innymi ponad czterdziestoma miastami i społecznościami z Wielkiej Brytanii – w proces tworzenia najlepszych działań praktycznych, które pozwalałyby na zmianę sposobu myślenia o procesie starzenia się. Zdaniem przedstawicieli tej metropolii kluczem do pomyślnej realizacji programów skupionych wokół tematyki starzenia się społeczeństwa jest wsłuchiwanie się w głos społeczności, dobra współpraca między naukowcami, decydentami, obywatelami i przedstawicielami sektora biznesu, wsparcie polityczne dla podejmowanych działań, a także zaangażowanie mieszkańców (mocni liderzy). Nie można zapominać, że działania te muszą być stale ukierunkowane na podnoszenie jakości życia osób starzejących się.

8.80 Cities

W dalszej części spotkania głos zabrała Amanda O’Rourke. Motywem przewodnim jej prezentacji były zdrowe i integracyjne miasta dla osób w każdym wieku. Punktem wyjścia dla działań podejmowanych przez 8.80 Cities są osoby powyższej 80 roku życia, niemniej jednak działania te obejmują wszystkie grupy wiekowe oraz społeczne. Organizacja wyznaje zasadę, że każdy mieszkaniec ma prawo do mobilności, możliwości skorzystania z przestrzeni publicznych oraz partycypacji. Prawo do mobilności oznacza, że każdy – niezależnie od wieku oraz sprawności ruchowej – ma prawo do bezpiecznego i niezależnego poruszania się  dzięki nadaniu priorytetów pieszym, rowerzystom oraz transportowi publicznemu ze względu na walory zdrowotne i przyczynek do bardziej zrównoważonego transportu.

8.80 Cities współpracuje z miastami m. in. na rzecz przebudowy dróg oraz zapewnienia bezpiecznego ruchu rowerowego i pieszego. Większość tych działań nie wymaga dużego wkładu finansowego ze strony miast, a efekty są widoczne bardzo szybko. Organizacja ta została założona przez Guillermo Penalosę, twórcę programu Ciclovia w Bogocie (Kolumbia) polegającego na zamykaniu niektórych ulic w tym mieście dla samochodów i przekształcaniu ich w strefy ruchu pieszego i rowerowego. Projekt ten przyczynił się do znacznego polepszenia integracji społecznej w Bogocie. Z kolei prawo do korzystania z przestrzeni publicznych oznacza, że każdy obywatel – niezależnie od miejsca zamieszkania – ma prawo do korzystania z wysokiej jakości parków  i innych miejsc publicznych, gdyż są one jednym z warunków dobrej jakości życia dla osób w każdym wieku. Celem jest, aby każda osoba miała dostęp do dobrego  parku lub przestrzeni publicznej w zasięgu 10 minut spacerem. Przestrzenie publiczne muszą być przy tym bezpieczne i zaprojektowane z myślą o wszystkich mieszkańcach – niezależnie od wieku, dając im okazję do wzmacniania więzi społecznych i międzypokoleniowych w każdej porze roku. Możliwość wpływu na kształtowanie parków i przestrzeni publicznych przez mieszkańców, poprzedzone zapewnieniem jasnej i pełnej informacji ze strony władz lokalnych,  jest nieodzowną częścią wspomnianego wcześniej prawo do partycypacji.

Miasto Amsterdam

Ostatnie wystąpienie należało do Toma van Benthema, starszego doradcy ds. zdrowia publicznego w Amsterdamie. Na wstępie swojej prezentacji reprezentant Amsterdamu przedstawił sytuację demograficzną tego miasta. Obecnie zamieszkuje je ponad 870 tys. osób, z czego 12 proc. to mieszkańcy w wieku 65 lat i więcej (90 tys. osób). Szacuje się, że do roku 2040 ludność Amsterdamu przekroczy milion, a 16 proc. będzie miało ukończonych 65 lat i więcej (160 tys. osób), natomiast liczba osób w wieku 85 lat i starszych wzrośnie ponad dwukrotnie.

Wyzwaniem dla Amsterdamu jest obecnie zapewnienie warunków do pomyślnego starzenia się w rozwijającym, zmieniającym się mieście oraz określenie właściwych polityk w wymiarze przestrzennym i społecznym. W kwestiach przestrzeni mowa była m.in. o wprowadzaniu planu zagospodarowania przestrzennego – w szczególności w nowych dzielnicach Amsterdamu – uwzględniającego już teraz uwarunkowania wynikające ze starzenia się tamtejszej społeczności, dającego możliwość korzystania z przestrzeni publicznej zarówno dzieciom, jak i osobom w sile wieku oraz seniorom, zapewniającego możliwość aktywnego spędzania czasu – w tym bezpiecznych spacerów i jazdy na rowerze. Kolejnym celem jest o zaprojektowanie – z zachowaniem procesu  partycypacji społecznej  – w innych częściach miasta dróg i szlaków przyjaznych starzeniu się np. do supermarketów, placów zabaw i innych miejsc znajdujących się w sąsiedztwie. Ciekawym pomysłem jest również wprowadzanie specjalnych adaptacyjnych planów mieszkaniowych dla osób starzejących się, które nie chcą wyprowadzać się ze swojego sąsiedztwa, a jedynie dopasować mieszkanie do potrzeb wynikających z wieku.

Z kolei w wymiarze społecznym przedstawiciel Amsterdamu wymienił działania takie jak: uczynienie Amsterdamu żywotnym i zdrowym miejscem do życia, także dla osób starszych (strategia, która obowiązuje do 2040 roku); długoterminowa polityka z wieloma celami, ukierunkowana na osoby starsze; budowa domów opieki i zapewnienie opieki przyjaznej osobom LGBTQI+; różne instrumenty ułatwiające życie w swoim domu tak długo, jak to możliwe, np. budowa windy, aby osoba starsza mogła dotrzeć do swojego mieszkania na drugim piętrze.

Dyskusja odbyła się w ramach V Europejskiego Webinarium Metropolitalnego, w ramach cyklu „ROZMOWY METROPOLITALNE: Jak odrodzić się po COVID-19. Definiowanie wspólnych problemów, uniwersalizacja różnic”. Pierwsze tego typu spotkanie odbyło się w czerwcu 2020 r. Przy organizacji spotkań Metropolia GZM współpracuje z siecią European Metropolitan Authorities.

„Rozmowy Metropolitalne: Jak odrodzić się po COVID-19. Definiowanie wspólnych problemów, uniwersalizacja różnic” – to nazwa II Europejskiego Webinarium Metropolitalnego, które GZM przeprowadziła wspólnie z siecią European Metropolitan Authorities. Spotkanie on-line odbyło się w poniedziałek (29 czerwca) w ramach projektu REthniking Metropolises.

Głównym celem wydarzenia była ocena wpływu pandemii na funkcjonowanie wielkich organizmów miejskich. Podczas webinarium próbowano także odpowiedzieć na pytanie czy doświadczenia płynące z tej sytuacji kryzysowej mogą być wykorzystane do poprawy jakości życia mieszkańców. Nie zabrakło również pytań ze strony słuchaczy.

Prelegentami byli:

• Jenny Evjen – Rada Powiatu Viken, Obszar Metropolitalny Oslo 
• Francesco Vassallo – burmistrz Bollate, Obszar Metropolitalny Mediolanu
• Marja Ruigrok – zastępca burmistrza Haarlemmermeer, członek Międzynarodowej Rady Doradczej w Amsterdamie i członek zarządu Regionu Metropolitalnego Amsterdamu

Oprócz uczestników spotkania reprezentujących regiony metropolitalne z całej Europy (w webinarium uczestniczyło 50 osób z wielu krajów europejskich, m.in. Francji, Hiszpanii, Włoch, Norwegii, Czech, Belgii, Niderlandów, Portugalii, Belgii, Zjednoczonego Królestwa, Węgier), gościli także przedstawiciele metropolii z Ameryki Południowej (Argentyna, Kolumbia), Azji (Indie) oraz reprezentanci ONZ, OECD oraz partnerzy tego wydarzenia – European Metropolitan Authorities (EMA).  

Transport publiczny, drogi, szkolnictwo, rozwój biznesu, środowisko, kultura, opieka zdrowotna – wszystkie te dziedziny zostały dotknięte przez COVID-19. Uczestnicy webinarium zgodnie podkreślali, że skutki pandemii są podobne dla większości metropolii, choć różne jest tempo „odmrażania” gospodarki. Dla wielu obszarów pomocne będzie skorzystanie z funduszy centralnych, choć i tutaj trzeba się zmierzyć z kłopotliwą biurokracją.

Praktycznie cała gospodarka Mediolanu została wyłączona na okres dwóch miesięcy. Włosi nie byli przygotowani na przyjście koronawirusa pomimo niepokojących informacji płynących z Chin. Stąd też proces odrodzenia się po COVID-19 jest w tym kraju o wiele trudniejszy niż w przypadku innych państw. Metropolia walczy z problemem olbrzymiego spadku dochodów z tytułu podatków. Jako przykład może służyć branża motoryzacyjna. Dotychczas w ciągu pierwszych czterech miesięcy roku zasilała ona budżet tej metropolii kwotą ok. 60 mln euro. W tym roku było to jedynie ok. 10 mln euro.

Z kolei w metropolii Oslo mocny nacisk stawia się na ożywienie transportu publicznego, jednak „dziury” w budżetach lokalnych mogą spowodować znaczne ograniczenie inwestycji w innych sektorach. Ponadto, aby walczyć ze skutkami pandemii, na szczeblu krajowym i regionalnym w Norwegii uruchomiono tzw. pakiety kryzysowe w postaci funduszy specjalnych. Niemniej jednak na obecnym etapie trudno jeszcze powiedzieć, jaki przyniosą efekt długoterminowy.

W metropolii Amsterdam powołano specjalne grupy składające się ze specjalistów z wielu dziedzin, których zadaniem jest przeanalizowanie wpływu pandemii koronowirusa na tamtejszą gospodarkę oraz wdrożenie środków ochronnych. Duży spadek dochodów wynika m.in. z ograniczeń dla branży turystycznej. Upada coraz więcej firm, rośnie bezrobocie. Dlatego też podjęto decyzję o wszczęciu różnego rodzaju działań mających na celu  wsparcie lokalnej gospodarki.

Warto podkreślić, że pandemia koronawirusa w niektórych przypadkach przyniosła także mniej oczekiwane skutki, np. przyspieszenie niektórych remontów albo rozwój turystyki lokalnej.

Pytania mogli zadawać także słuchacze webinarium. Dzięki temu, tematyka spotkania poruszała także tematy niezwiązane z koronawirusem, jak np. kwestie umocowania prawnego obszarów metropolitalnych.

Poniedziałkowe webinarium to już druga taka inicjatywa Metropolii GZM. Poprzednie takie spotkanie on-line odbyło się 2 czerwca br. Uczestniczyli w nim przedstawiciele GZM oraz obszarów metropolitalnych Barcelony i Göteborga.

To nie koniec wymiany doświadczeń między światowymi metropoliami. Z uwagi na wysokie zainteresowanie uczestników, a także wartość merytoryczną tych spotkań, kolejne tego typu inicjatywy będą prowadzne w przyszłości. Inicjatorem spotkań jest Wydział Współpracy Międzynarodowej GZM.