Metropolia rozpoczyna proces związany z unowocześnieniem systemu ŚKUP. Jej celem jest to, aby transakcje w nim dokonywane były realizowane w czasie rzeczywistym i z pełnej funkcjonalności można było korzystać bez potrzeby posiadania fizycznej wersji karty. Jednak proces odkartowienia systemu ŚKUP już powoli się rozpoczyna. Metropolia pracuje nad tym, by ułatwić dostęp do swojej autoryzowanej aplikacji sprzedaży biletów Mobilny ŚKUP. Za jej pomocą można kupować zarówno bilety jednorazowe, jak i długookresowe (np. 30-dniowe) bez limitu przejazdów oraz Metrobiliety. Dzięki planowanym zmianom, pasażerowie będą mogli samodzielnie zarejestrować się i wygenerować wirtualną kartę.

System ŚKUP, czyli system poboru opłat za przejazd komunikacją miejską, był projektowany w 2009 roku, by zostać ostatecznie uruchomionym w 2015 roku.

Jego największym ograniczeniem jest to, że działa w trybie offline, a fizyczna wersja karty jest jedynym nośnikiem danych, gdzie zapisywane są posiadane przez pasażerów bilety. Wpływa to na jego funkcjonowanie – wymaga znacznie więcej czasu, aby przetworzyć transakcje zwłaszcza realizowane przez internet za pośrednictwem Portalu Klienta.

W związku z tym, że upłynął okres trwałości tego projektu, który dofinansowywany był z dotacji unijnej, Metropolia chce go unowocześnić, aby dostosować go do aktualnych warunków technologicznych oraz wzrastającej powszechności bezgotówkowych transakcji elektronicznych. W trakcie tych prac oprogramowanie zostanie niemal całkowicie przebudowane, natomiast maksymalnie będą wykorzystane dotychczas używane urządzenia np. kasowniki i biletomaty. Pozwoli to zaoszczędzić kilkadziesiąt milionów złotych, które potrzebne byłyby na ich wymianę.

78 razy więcej możliwości rozwoju nowego systemu niż jego starej wersji

Zmodernizowany system, w przeciwieństwie do swojej starej wersji, będzie oprogramowaniem otwartym z zapewnieniem wsparcia technicznego, umożliwiającym jego dalsze rozwijanie.

Dla porównania – poprzednia umowa na rozwój systemu pozwalała jedynie na wprowadzenia dwóch modyfikacji (np. dodanie nowego rodzaju biletu) w ciągu roku, co przekładało się na 320 roboczogodzin. W nowej umowie wsparcie techniczne zakłada, że tych godzin na rozwój systemu będzie przeznaczonych w ciągu dwóch lat ok. 78 razy więcej.

–  Każdy z nas zdaje sobie sprawę z ograniczeń starej wersji systemu i tego, że trzeba poprawić jej funkcjonowanie – mówi Jacek Brzezinka, członek zarządu GZM, w którym odpowiada za sprawy związane z rozwojem systemów informatycznych.

– Niemniej już od samego początku, w miarę posiadanych możliwości – czyli albo w ramach obowiązującej umowy albo jako dodatkowo zlecenie – wprowadzaliśmy usprawnienia do tego oprogramowania. Chociaż w ten sposób chcieliśmy poprawić jego działanie. Wśród tych zmian to m.in. rozszerzenie systemu o pojazdy dawnego MZK Tychy wraz z zainstalowaniem w nich nowoczesnych kasowników, umożliwiających zakup biletów za pomocą karty zbliżeniowej; wprowadzenie wysyłki zamawianych kart do domu; uruchomienie aplikacji Mobilny ŚKUP oraz przyspieszenie działania komputerów pokładowych, co umożliwia na szybsze uruchomienie kasowników – wylicza.

OdŚKUPienie systemu poprzez otwarcie dostępu do mobilnej aplikacji

Równolegle do prac związanych z unowocześnieniem systemu jako całości, Metropolia rozpoczyna działania związane z otworzeniem dostępu do aplikacji Mobilny ŚKUP tym pasażerom, którzy karty nie posiadają i nie chcą jej posiadać.

– Do tej pory aplikacja Mobilny ŚKUP była udogodnieniem, z którego mogli korzystać pasażerowie posiadający kartę, ponieważ aby się do niej zalogować, trzeba podać jej numer i hasło. Mogli w ten sposób albo aktywować swoje bilety kupione przez Portal Klienta, albo – co zostało umożliwione od stycznia tego roku – kupować bilety jednorazowe oraz długookresowe. Mobilny ŚKUP to jedyna aplikacja dostępna na rynku, gdzie można kupować bilety np. miesięczne, kwartalne lub Metrobilety – mówi Adam Krakowczyk, dyrektor Departamentu Informatyki.

– Otworzenie do niej dostępu jest dla nas kolejnym krokiem. Umożliwi to wirtualna karta, którą użytkownicy będą mogli samodzielnie wygenerować tak, jakby tworzyli swoje personalizowane konto w każdej innej aplikacji. Funkcję tę chcemy uruchomić jesienią tego roku, ale chcielibyśmy, żeby była dostępna już na początku roku akademickiego. Jesteśmy w trakcie uzgodnień z wykonawcami i czekamy jeszcze na potwierdzenie harmonogramu tych prac – dodaje.

Korzystając z wirtualnej karty możliwe będzie podróżowanie z większością rodzajów biletów, dostępnych w cenniku ZTM. Wyjątkiem będą bilety, które wymagają rejestrowania wejść i wyjść z pojazdu. Oznacza to, że choć przez aplikację będzie można kupić te bilety, to aby z nich korzystać koniecznym będzie posiadanie fizycznej wersji karty. Chodzi o bilety wieloprzejazdowe (wybrany pakiet biletów ważny przez 180 dni) oraz biletów jednorazowych w taryfie kilometrowej.

W unowocześnionym systemie ŚKUP docelowo wszystkie rodzaje przejazdów będą mogły być rejestrowane w sposób, który preferuje pasażer – albo za pomocą aplikacji i np. zeskanowanie kodu QR w kasowniku, albo za pomocą karty.

Czytaj więcej: Usprawnienie dla użytkowników ŚKUP. Bilety miesięczne w aplikacji – Metropolia GZM

M2GO, czyli szybszy dostęp do wirtualnej tablicy odjazdów w smartfonie

Zwiększenie dostępności do Mobilnego ŚKUP to nie jedyna z nowości. Metropolia w pierwszych tygodniach wakacji planuje również uruchomienie aplikacji, gdzie pasażerowie znajdą wirtualne tablice odjazdów autobusów, tramwajów i trolejbusów z ok. 7 tys. przystanków, obsługiwanych przez Zarząd Transportu Metropolitalnego.

Aplikacja uzupełni tym samym komputerową wersję portalu SDIP, który w marcu 2021 roku został zmodernizowany i usprawniony.

Aplikacja będzie dostępna zarówno dla użytkowników smartfonów z systemem operacyjnym Android oraz iOS.

Czytaj więcej: Portal SDIP z nowymi funkcjami. Pokazuje rzeczywisty czas odjazdu dla 7 tys. przystanków w GZM – Metropolia GZM

ŚKUP w trybie online i bez potrzeby używania karty – Metropolia właśnie rozstrzygnęła przetarg na unowocześnienie systemu poboru opłat w komunikacji miejskiej. Ich celem jest usunięcie wad, wynikających ze starzejącej się technologii sprzed ponad 10 lat. Całość będzie gotowa pod koniec przyszłego roku. Unowocześniony systemy będzie posiadał otwartą, chmurową architekturę, co pozwoli na szybkie wprowadzanie nowych funkcjonalności. Pozwoli to utrzymywać go zawsze na najwyższym poziomie i dostosowywać go do zmieniających się uwarunkowań technologicznych.

Prace związane z unowocześnieniem systemu ŚKUP zostaną przeprowadzone przez firmę Asseco Data Systems S.A., która jako jedyna złożyła ważną ofertę w postępowaniu ogłoszonym przez Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię. Firma jest jednym z liderów na rynku technologicznym, była również wykonawcą poprzedniej wersji systemu.

Koszt wdrożenia zmodernizowanego systemu informatycznego wyniesie ok. 32 mln zł, natomiast całość tego zamówienia wraz z 4-letnim utrzymaniem i dalszym rozwojem będzie kosztować ponad 120 mln zł.

W przeciwieństwie do umowy z 2012 roku, ta dotycząca unowocześnienia systemu – da większe możliwości wprowadzania modyfikacji i udoskonaleń. Poprzednia pozwalała jedynie na wprowadzenie dwóch modyfikacji w ciągu roku, a każda dodatkowa zmiana wiązała się dodatkowymi kosztami.

– Zapisy nowej umowy pozwolą na sprawne i swobodne rozwijanie systemu, aby mógł nadążyć za postępem technologicznym. Dzięki temu będziemy mogli szybciej wprowadzać potrzebne modyfikacje i lepiej dostosowywać się do aktualnych oczekiwań i potrzeb pasażerów – mówi Jacek Brzezinka, członek zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, w którym odpowiada za sprawy związane z rozwojem systemów informatycznych.  

– Prace możemy rozpocząć, ponieważ dobiegł końca okres trwałość projektu ŚKUP, który współfinansowany był z dotacji Unii Europejskiej. W ich trakcie samo oprogramowanie zostanie niemal całkowicie przebudowane, natomiast zmodernizowany system wykorzysta w dużym stopniu używane obecnie urządzenia – kasowniki, komputery pokładowe, automaty biletowe, co pozwoli nam zaoszczędzić kilkadziesiąt milionów złotych, które potrzebne byłyby na ich wymianę – wyjaśnia Jacek Brzezinka.

Unowocześnienie systemu pobierania opłat poprzez wdrożenie nowego, otwartego oprogramowania centralnego oraz modernizację infrastruktury systemu ŚKUP, usprawni i poprawi płynność jego działania oraz umożliwi wprowadzenie dodatkowych funkcjonalności.

Podczas prowadzenia prac nad unowocześnieniem ŚKUP, system będzie utrzymywany, a po uruchomieniu zmodernizowanej wersji i wyrażeniu wymaganych zgód przez dotychczasowych użytkowników – ich konta zostaną automatycznie przeniesione do nowej wersji systemu. Wszystkie posiadane bilety zachowają swoją ciągłość, a dotychczas wydane karty będą aktywne w nowym systemie.

Oto najważniejsze zmiany, które zostaną przeprowadzone podczas unowocześnienia ŚKUP:  

 Z offline do online 

To najważniejszy element modyfikacji, który przyspieszy funkcjonowanie systemu. Przejście z trybu offline na online oznacza, że wszystkie dokonywane w nim transakcje będą odbywać się w czasie zbliżonym do rzeczywistego. Dzięki temu kupując przez internet np. bilet 30-dniowy, będzie on natychmiast dostępny dla pasażera w całym systemie.  

Zamiast karty wielofunkcyjna aplikacja mobilna 

Ponadto w zmodyfikowanym systemie karta stanie się identyfikatorem, a nie jedynym nośnikiem danych. Dzięki temu pasażerowie, którzy nie będą odczuwali takiej potrzeby, nie będą musieli z niej korzystać, ponieważ wszystkie potrzebne dane, będzie można odczytać w mobilnej aplikacji. Aplikacja będzie podstawowym elementem funkcjonowania unowocześnionego systemu.  

Transakcje realizowane w czasie rzeczywistym bez potrzeby aktualizacji karty w kasowniku 

Nie będzie też konieczności kilkukrotnego „odbijania” karty w kasowniku po zakupie biletów przez Portal Klienta. Teraz jest to konieczne właśnie ze względu na to, że karta jest nośnikiem danych, a więc żeby ta wirtualna transakcja została na kartę „ściągnięta” i zakodowana na niej, trzeba ją przyłożyć do kasownika lub – co jest możliwe od kwietnia 2020 roku, jeśli posiadamy smartfon obsługujący moduł NFC – do naszego telefonu komórkowego i włączenie aplikacji Mobilny ŚKUP. Gdy karta stanie się identyfikatorem, wszystkie tego typu transakcje będą automatycznie realizowane w systemie centralnym bez konieczności dodatkowego angażowania użytkownika.  

Karty nie znikną, aby z systemu mógł korzystać każdy 

Niemniej karty nie znikną z obiegu, aby z systemu mógł korzystać każdy pasażer. Karty będzie można odebrać w ponad 100 automatach biletowych, 10 Punktach Obsługi Pasażera oraz około 800 punktach doładowań (m.in. kioski Ruch). Jednak i one się zmienią – wizualnie i technologicznie. Nowe karty będą wykonane z trwalszych materiałów, będą miały nową szatę graficzną, nie będą na nich nadrukowane zdjęcia i dane osobowe użytkownika (dane osobowe będą potrzebne do założenia konta imiennego i będą wyświetlane podczas kontroli biletów na terminalu kontrolera). W zmodernizowanym systemie wykorzystany zostanie najnowszy typ kart NFC, które będą tańsze od dotychczasowych, a zarazem szybsze oraz posiadające zabezpieczenia, uniemożliwiające ich podrobienie. 

Szybsza i samodzielna rejestracja nowych użytkowników 

Wygodniejszy będzie również sposób zarejestrowania się nowych użytkowników. Nie będzie już potrzeby osobistego złożenia wniosku i odbioru karty w Punkcie Obsługi Pasażera. Opcja stacjonarnego założenia konta oczywiście zostanie utrzymana. Po modernizacji systemu będzie można to zrobić samodzielnie w sposób prosty i intuicyjny poprzez Portal Klienta lub aplikację mobilną.  

System będzie otwarty i będzie rozwijany o nowe funkcje  

W ramach utrzymania zmodernizowanego systemu, możliwe będzie szybkie wprowadzania nowych funkcjonalności, co pozwoli utrzymywać system zawsze na najwyższym poziomie, realizując oczekiwania pasażerów. System będzie otwarty i możliwym będzie przyłączanie nowych urządzeń, a w przyszłości również integracja różnych środków transportu (np. systemów rowerowych). Wpisuje się to w rozwój idei systemu zrównoważonej mobilności miejskiej w GZM.  

Pieniądz elektroniczny zastąpi portmonetka punktowa

Wraz z unowocześnieniem systemu ŚKUP, zmieni się również sposób, w jaki pasażerowie będą doładowywać swoje konto – w miejsce tzw. pieniądza elektronicznego, który wykorzystywany jest w starej wersji systemu, pojawi się portmonetka punktowa.

Korzystanie z formuły pieniądza elektronicznego wiązało się z pewnymi ograniczeniami systemu (tryb offline powodujący, że transakcje online wymagały dłuższego czasu na ich przetworzenie i zapisanie) oraz z koniecznością spełnienia wymogów Komisji Nadzoru Finansowego i instytucji certyfikacyjnych, co powodowało, że koszty jego utrzymania były bardzo wysokie.

Dlatego też Metropolia zdecydowała, że w nowym systemie ŚKUP pieniądz elektroniczny zostanie zastąpiony tzw. portmonetką punktową. Oznacza to, że gdy pasażer doładuje swoje konto, to każda wpłacona przez niego złotówka, będzie w systemie zamieniana na punkty, które później będzie mógł wymienić np. na minuty potrzebne do wykonania przejazdu lub bilet na określoną liczbę miast. Sam proces doładowania będzie dużo prostszy, a do sfinalizowania opłaty będzie można skorzystać z dowolnej formy płatności, czyli np. przelewu, BLIK lub Google/Apple Pay.

 – Dzięki temu rozwiązaniu system będzie bezpieczniejszy i nieporównywalnie tańszy w utrzymaniu. Portmonetka punktowa daje również nam nowe możliwości. W planach mamy bowiem zastąpienie obecnej taryfy kilometrowej, domyślną taryfą czasową, rozliczaną według przejechanych minut, rejestrowanych w kasownikach lub aplikacji. Rozbudowany moduł taryfowy pozwoli na zastosowanie teoretycznie dowolnych taryf i cenników, dzięki czemu pasażerowie będą mogli korzystać z wielu wariantów biletów – wyjaśnia Adam Krakowczyk, dyrektor Departamentu Informatyki.

Unowocześnienie, usprawnienie i usunięcie wad, wynikających ze starzejącej się technologii. To główne założenia modernizacji systemu poboru opłat w komunikacji miejskiej ZTM, który obsługiwany jest teraz przez system ŚKUP. Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia ogłosiła przetarg na wykonanie tych prac, a oferty można składać do 16 lutego. Do czasu przeprowadzenia tej modernizacji, która ze względu na swój zakres może potrwać nawet do końca 2022 roku, obecna wersja systemu ŚKUP zostanie utrzymana i na bieżąco aktualizowana. Ważność wszystkich biletów i kart będzie zachowana. Unowocześniony system będzie otwarty, co w przyszłości pozwoli zintegrować go z innymi środkami transportu (np. rowerami miejskimi), co wpisuje się w ideę budowy systemu zrównoważonej mobilności miejskiej w GZM.  

• Zmodernizowany system będzie działał online, a to przyspieszy zapisywanie transakcji w systemie. Teraz ŚKUP działa offline, co powoduje, że przeniesienie biletu kupionego przez internet na kartę może trwać nawet kilka godzin. 
• Karta będzie jednym z identyfikatorów danych, a nie ich nośnikiem. Dzięki tej zmianie będzie można korzystać z systemu bez potrzeby używania karty.  
• Podstawą unowocześnionego systemu będzie mobilna aplikacja. 
• Bilety kupione online będą aktywowane automatycznie. Nie będzie już potrzeby przykładania karty do kasownika w pojeździe, aby zaktualizować jej stan. 
• Karty nie znikną z obiegu – dalej będą dostępne dla pasażerów, którzy preferują korzystanie z takiej formy płatności.  
• Nowi użytkownicy będą mogli samodzielnie założyć swoje konto poprzez Portal Klienta lub aplikację mobilną. Nie będzie konieczności osobistej wizyty w Punkcie Obsługi Pasażera. Oczywiście opcja stacjonarnej rejestracji zostanie utrzymana. 

– Unowocześnienie systemu pobierania opłat poprzez wdrożenie nowego, otwartego oprogramowania centralnego oraz modernizację infrastruktury systemu ŚKUP, usprawni i poprawi płynność jego działania oraz umożliwi wprowadzenie dodatkowych funkcjonalności. Ponadto dzięki temu, że zmodernizowany system wykorzysta w dużym stopniu używane obecnie urządzenia – kasowniki, komputery pokładowe, automaty biletowe, zaoszczędzimy kilkadziesiąt milionów złotych, które potrzebne byłyby na ich wymianę – zapowiada Jacek Brzezinka, członek zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, który odpowiada za zadania związane z rozwojem systemów informatycznych.  

– Prace możemy rozpocząć, ponieważ dobiega końca okres trwałość projektu ŚKUP, który współfinansowany był z dotacji Unii Europejskiej. Szacujemy, że po pozytywnie zakończonym przetargu, prace nad modernizacją systemu potrwają około półtora roku. Przez ten czas system zostanie utrzymany, a po uruchomieniu zmodernizowanej wersji i wyrażeniu wymaganych zgód przez dotychczasowych użytkowników – ich konta zostaną automatycznie przeniesione do nowej wersji systemu. Wszystkie posiadane bilety zachowają swoją ciągłość, a dotychczas wydane karty – ważność – wyjaśnia Jacek Brzezinka. 

Oto najważniejsze zmiany, które zostaną przeprowadzone podczas modernizacji systemu:  

 Z offline do online 

To najważniejszy element modyfikacji, który przyspieszy funkcjonowanie systemu. Przejście z trybu offline na online oznacza, że wszystkie dokonywane w nim transakcje będą odbywać się w czasie zbliżonym do rzeczywistego. Dzięki temu kupując przez internet np. bilet 30-dniowy, będzie on natychmiast dostępny dla pasażera.  

Zamiast karty, wielofunkcyjna aplikacja mobilna 

Ponadto w zmodyfikowanym systemie karta stanie się identyfikatorem, a nie jedynym nośnikiem danych. Dzięki temu pasażerowie, którzy nie będą odczuwali takiej potrzeby, nie będą musieli z niej korzystać, ponieważ wszystkie potrzebne dane, będzie można odczytać w mobilnej aplikacji. Aplikacja będzie podstawowym elementem funkcjonowania unowocześnionego systemu.  

Transakcje realizowane w czasie rzeczywistym bez potrzeby aktualizacji karty w kasowniku 

Nie będzie też konieczności kilkukrotnego „odbijania” karty w kasowniku po zakupie biletów przez Portal Klienta. Teraz jest to konieczne właśnie ze względu na to, że karta jest nośnikiem danych, a więc żeby ta wirtualna transakcja została na kartę „ściągnięta” i zakodowana na niej, trzeba ją przyłożyć do kasownika lub – co jest możliwe od kwietnia 2020 roku, jeśli posiadamy smartfon obsługujący moduł NFC – do naszego telefonu komórkowego i włączenie aplikacji Mobilny ŚKUP. Gdy karta stanie się identyfikatorem, wszystkie tego typu transakcje będą automatycznie realizowane w systemie centralnym bez konieczności dodatkowego angażowania użytkownika.  

Karty nie znikną, aby z systemu mógł korzystać każdy 

Niemniej karty nie znikną z obiegu, aby z systemu mógł korzystać każdy pasażer. Karty będzie można odebrać w ponad 100 automatach biletowych, 10 Punktach Obsługi Pasażera oraz około 800 punktach doładowań (m.in. kioski Ruch). Jednak i one się zmienią – wizualnie i technologicznie. Nowe karty będą wykonane z trwalszych materiałów, będą miały nową szatę graficzną, nie będą na nich nadrukowane zdjęcia i dane osobowe użytkownika (dane osobowe będą potrzebne do założenia konta imiennego i będą wyświetlane podczas kontroli biletów na terminalu kontrolera). W zmodernizowanym systemie wykorzystany zostanie najnowszy typ kart NFC, czyli będzie podobny do technologii wykorzystywanej w zbliżeniowych kartach płatniczych (EMV). 

Szybsza i samodzielna rejestracja nowych użytkowników 

Wygodniejszy będzie również sposób zarejestrowania się nowych użytkowników. Nie będzie już potrzeby osobistego złożenia wniosku i odbioru karty w Punkcie Obsługi Pasażera. Opcja stacjonarnego założenia konta oczywiście zostanie utrzymana. Po modernizacji systemu będzie można to zrobić samodzielnie w sposób prosty i intuicyjny poprzez Portal Klienta lub aplikację mobilną.  

System będzie otwarty i będzie rozwijany o nowe funkcje  

W ramach utrzymania zmodernizowanego systemu, możliwe będzie szybkie wprowadzania nowych funkcjonalności, co pozwoli utrzymywać system zawsze na najwyższym poziomie, realizując oczekiwania pasażerów. System będzie otwarty i możliwym będzie przyłączanie nowych urządzeń, a w przyszłości również integracja różnych środków transportu (np. systemów rowerowych). Wpisuje się to w rozwój idei systemu zrównoważonej mobilności miejskiej w GZM.