Na zlecenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii w najbliższych tygodniach zostaną przeprowadzone badania parkingowe w śródmieściach Bytomia, Chorzowa, Gliwic, Rudy Śląskiej i Tarnowskich Gór. Specjalne samochody będą zliczać zaparkowane przy ulicach i na miejskich parkingach pojazdy. Uzupełnieniem pomiarów będą badania społeczne, a wyniki posłużą do diagnozy sytuacji parkingowej w miastach i opracowania sposobów na złagodzenie problemów w tym obszarze.

Badania będą prowadzone od 14 listopada do 7 grudnia. Pomiary będą wykonywane w dni robocze, a w Gliwicach dodatkowo także w jedną sobotę. W tym mieście badania odbędą się w dniach 14, 15, 18, 21 i 22 listopada. W Tarnowskich Górach pojazdy skanujące wyjadą na ulice 14, 15, 28 i 29 listopada. W Chorzowie i Rudzie Śląskiej pomiary odbędą się 23 listopada i 5 grudnia, natomiast w Bytomiu – 6 i 7 grudnia.

– W trakcie każdego dnia badań samochody będą co godzinę przejeżdżać przez dane śródmieście, zliczając zaparkowane samochody w poszczególnych miejscach poprzez sfotografowanie przestrzeni – mówi Marcin Domański, zastępca dyrektora Departamentu Komunikacji i Transportu w GZM.

– Samochody przejadą również nocą. Na podstawie zebranych danych, wyliczony zostanie szereg wskaźników dotyczących parkowania, między innymi zajętość miejsc parkingowych czy rotacja. Ponadto przeprowadzone będą analizy, mające na celu oszacowanie czy w danych miejscach parkują głównie mieszkańcy okolicy, czy raczej osoby przyjeżdżające do pracy bądź sklepów lub usług – tłumaczy Domański.

Badania realizowane będą na zlecenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, która od zeszłego roku prowadzi projekt dotyczący spójnej polityki parkingowej w miastach. Powołany został zespół urzędników z 10 miast – pracowników urzędów miejskich i zarządów dróg, nazwany Metropolitalnym zespołem ds. spójnej polityki parkingowej. Zespół ten, po przeprowadzeniu pomiarów parkingowych przez firmę zewnętrzną, zrealizuje badania społeczne wśród mieszkańców, przedsiębiorców i klientów lokali usługowych w miastach.

Pomiary parkingowe zostaną również wykonane w Dąbrowie Górniczej, Sosnowcu i Zabrzu, jednak tam, z uwagi na trwające inwestycje infrastrukturalne, badania zaplanowano na wiosnę przyszłego roku. Łącznie w trakcie badań w GZM przeanalizowana zostanie przestrzeń wzdłuż około 300 kilometrów ulic.

Komunikat dotyczący przetwarzania danych osobowych zebranych w trakcie badania.

Administratorem danych osobowych jest Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia. Celem zebrania i przetwarzania danych jest dokonanie pomiarów i analizy sytuacji związanej z parkowaniem pojazdów na obszarze miast Metropolii. Podstawą prawną przetwarzania danych osobowych jest art. 6 ust. 1 lit. e RODO.

Pełna treść: Klauzula informacyjna – badania parkingowe

Metropolia ogłosiła przetarg na badania parkingowe, które obejmą 275 km dróg. Celem jest diagnoza problemów w zakresie parkowania w miastach GZM. Po przeprowadzeniu badań  inżynieryjnych i społecznych, kolejnym krokiem będzie wypracowanie odpowiednich rekomendacji, aby uporządkować parkowanie w centrach miast.  

W 2018 roku prawie 45 proc. procent podróży na terenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii zostało wykonanych samochodem. Parkowanie w zwartych centrach miast jest dużym problemem, a dostępność miejsc parkingowych staje się jednym z głównych wyzwań codziennego przemieszczania się. GZM pracuje nad alternatywami w postaci kolei metropolitalnej wraz z siecią węzłów przesiadkowych. Jednocześnie powołano Metropolitalny Zespół ds. Spójnej Polityki Parkingowej. Jego zadaniem jest wypracowanie odpowiednich rekomendacji dotyczących polityki parkingowej tak, aby uporządkować parkowanie w centrach. Wcześniej jednak problem zostanie dogłębnie zbadany. Członkami zespołu są przedstawiciele samorządów z Chorzowa, Bytomia, Dąbrowy Górniczej, Gliwic, Katowic, Rudy Śląskiej, Sosnowca, Tarnowskich Gór, Tychów oraz Zabrza. Są to miasta z największym nasyceniem usług, co potwierdziły analizy przeprowadzone podczas prac nad planem mobilności. W kontekście polityki parkingowej ma to duże znaczenie, ponieważ funkcje usługowe stanowią w miastach jeden z najczęstszych celów krótkich podróży samochodem.

– Polityka parkingowa okazała się podczas prac na Planem Zrównoważonej Mobilności Miejskiej jednym z jej istotniejszych instrumentów – mówi Grzegorz Kwitek, członek Zarządu GZM. – Chodzi nie tylko o brak jednolitego systemu zarządzania, ograniczoną liczbę miejsc parkingowych w miastach, ale też brak danych liczbowych na temat funkcjonowania miejsc postojowych w ich centrach. GZM w porozumieniu z gminami postanowiła więc zająć się koordynacją tego tematu, rozpoczynając od przeprowadzenia badań – dodaje Kwitek.

Badania obejmą 275 kilometrów dróg w ośmiu miastach: Chorzowie, Bytomiu, Dąbrowie Górniczej, Gliwicach, Rudzie Śląskiej, Sosnowcu, Tarnowskich Górach i Zabrzu. Podobne badania zostały wykonane w poprzednich latach w Tychach i Katowicach. Zbadane zostanie wypełnienie miejsc parkingowych – za górną granicę uznane będzie 85 proc. zajętości miejsc w określonym fragmencie miasta, tak, aby zawsze znalazło się miejsce dla potrzebujących kierowców, a także rotacja – czyli liczba aut parkujących na jednym miejscu w ciągu doby. Analizowany będzie również czas parkowania, czyli to, jak długo i w jakim czasie samochody pozostają zaparkowane na konkretnych obszarach w miastach.

– Rozbudowana sieć drogowa zachęca do używania samochodu, a zwarte centra miast nie są w stanie pomieścić ich wszystkich – mówi Marcin Domański, zastępca dyrektora Departamentu Komunikacji i Transportu GZM – Dlatego trzeba zapewnić odpowiednie priorytety: zaoferować alternatywę dla parkujących przez 8 godzin i tym samym zapewnić dostępność miejsc dla parkujących krócej. Dzięki badaniom sprawdzimy, w których miejscach występuje problem i gdzie należy podjąć odpowiednie działania.

Badania mają zostać przeprowadzone za pomocą samochodu z kamerami skanującymi przestrzeń miejską oraz systemem rozpoznawania obrazów. Wszystkie wskaźniki zostaną obliczone automatycznie.

Obszar do badań został wyznaczony przez członków Metropolitalnego Zespołu ds. Spójnej Polityki Parkingowej w oparciu o doświadczenia zarządów dróg, istniejące strefy płatnego parkowania, a przede wszystkim o główne cele podróży, takie jak sklepy, urzędy, szkoły czy szpitale. Oprócz badań inżynierskich planowane są badania społeczne. Wykorzystane zostaną do tego geoankiety czy bezpośrednie wywiady z mieszkańcami miast oraz przedsiębiorcami, klientami sklepów i lokali usługowych. Niektóre z tych badań zostaną powtórzone po wprowadzeniu ewentualnych regulacji, żeby sprawdzić, czy poprawiła się dostępność miejsc parkingowych.

– Działania Metropolitalnego Zespołu ds. Spójnej Polityki Parkingowej stanowią kontynuację Metropolitalnej Szkoły Prototypowania w Tychach, w której przeprowadziliśmy testowo obydwa rodzaje badań. Zespół poszerzyliśmy o pozostałe duże miasta, aby móc poszerzyć zakres naszych działań. W tej chwili pracujemy nad badaniami, a po uzyskaniu ich wyników naszym zadaniem będzie wypracowanie odpowiednich rekomendacji – mówi Ewa Lutogniewska, kierująca działaniami Metropolitalnego Zespołu ds. Spójnej Polityki Parkingowej.

ZOBACZ: Dobre centrum – instrukcja dla ludzi chcących uporządkować parkowanie w centrum miasta

Na ostatniej sesji Rad Miejska uchwaliła zasady udzielania ulg w czynszach najmu i dzierżawy miejskich lokali, w których prowadzona jest działalność gospodarcza.

Podobne zasady obowiązywały w ubiegłym roku, ale w obecnym, drugim roku pandemii, trzeba było uściślić metody obliczania zmniejszenia przychodów przedsiębiorców. Ich ustalenie oznacza, że najemcy miejskich lokali – podobnie jak wcześniej – prowadzący w nich biznes, a dotknięci skutkami pandemii #COVID19 mogą ubiegać się – po złożeniu wniosku – nawet do stuprocentowe umorzenie czynszów netto. Poziom umorzenia będzie zależał od wykazanych, spowodowanych ograniczeniami pandemicznymi, obniżek przychodów. Jeśli nie przekroczą połowy przychodów w stosunku do okresu sprzed pandemii, zwolnienie będzie całkowite. Jeśli nie – uzależnione będzie o procentowego spadku obrotów.

Przychody osiągnięte w okresie od 1 stycznia do 14 marca 2021 roku porównywalne będą z analogicznym okresem w roku 2020, przychody osiągnięte po 14 marca a 2021 roku będą porównywalne do tego samego okresu w roku 2019.

Do tej pory z takich zwolnień udzielono na podstawie 37 wniosków, a umorzenia osiągnęły w sumie ponad 233 tys. zł.

Ponadto miasto zobowiązało się nie naliczać odsetek ani kar za niezapłacone w terminie zaległości do końca tego roku pod warunkiem, że powstały one z powodu trudności i strat związanych z pandemią.

Przypominamy, że na podstawie wcześniejszych uchwał miasto Tarnowskie Góry:

– zwolniło z podatku od nieruchomości za okres od 1 marca 2021 r. do 30 czerwca 2021 r., grunty, budynki oraz budowle lub ich części położone na terenie Gminy Tarnowskie Góry, zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorców, których dotyczyło lub dotyczy czasowe ograniczenie prowadzenia działalności spowodowane wystąpieniem epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2,

– przedłużyło do 30 listopada 2021 roku terminy płatności rat podatku od nieruchomości płatnych w marcu, kwietniu, maju i czerwcu 2021 roku przedsiębiorcom, których płynność finansowa uległa pogorszeniu, w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19, którzy nie korzystają w gminie Tarnowskie Góry ze zwolnienia z podatku od nieruchomości udzielonego na podstawie art. 15p ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Ponadto: na tej samej sesji radni podjęli uchwałę zwalniającą restauratorów z opłaty za koncesje na sprzedaż alkoholu za cały 2021 rok, obniżyli też stawki opłat za zajęcia pasa jezdni na potrzeby ogródków letnich przy lokalach gastronomicznych z 30 na 10 gr za metr kwadratowy.

Źródło: UM Tarnowskie Góry

1,1 mln złotych będzie kosztował I etap zagospodarowania terenu po byłym #Tarmilo. teren przejął już wykonawca, jutro zaczną się prace przygotowawcze, których dalszą częścią będzie budowa parkingu z 60 wyznaczonymi miejscami dla samochodów oraz placu manewrowego dla autobusów (łącznie zmieścić będzie się tu mogło około 100 pojazdów).

II etap obejmuje małą architekturę i nasadzenia zieleni – najpewniej nastąpi on w przyszłym roku. Z powodu prac od poniedziałku na placu nie będzie wolno parkować. Inwestycja miała rozpocząć się jeszcze w czerwcu, ale wyłoniony w przetargu wykonawca nie podpisał umowy.Przypomnijmy, docelowo w miejscu po zakładach odzieżowych Tarmilo gmina wspólnie z partnerem prywatnym zamierza stworzyć centrum kulturalno – rozrywkowe. Znajdą się tu m.in. muzeum, sala widowiskowa na 700 miejsc, księgarnia, hotel, spa, restauracja z zielenią na dachu, parking podziemny. Najważniejszym punktem inwestycji będzie maszyna parowa stanowiąca kopię jednej z maszyn pracujących w Tarnowskich Górach pod koniec XVIII wieku. 

Źródło: UM Tarnowskie Góry

– Celem jest uporządkowanie przestrzeni publicznej – mówi Arkadiusz Czech, burmistrz miasta. Radni miejscy podjęli dziś tzw. uchwałę reklamową. W dokumencie miasto zostało podzielone na siedem rodzajów obszarów o różnym charakterze. Przepisy regulują ilość, wielkości i rozmieszczenie reklam, nośników reklamowych, szyldów, banerów w każdym z nich. Największe obostrzenia dotyczą zabytkowego centrum miasta, gdzie wprowadzono przepisy nie tylko ograniczające wielkość i ilość reklam i szyldów, ale i zasady kompozycyjne i kolorystyczne, umożliwiające dostosowanie miejsc zajętych przez reklamę do architektury budynków, a przez to poprawę ich wyglądu. Właścicieli reklam obejmie dwuletni okres dostosowawczy. Przepisy uchwały zostały tak sformułowane, by położyć definitywny kres przyczepom i wózkom z reklamami.

Projektowanie uchwały poprzedzono ankietą publiczną jesienią 2017 roku, na którą zebrano ponad 800 odpowiedzi. Wynikało z niej niezbicie, że w odczuciu społecznym największym problemem jest ilość i jakość reklamy zewnętrznej w zabytkowym centrum miasta oraz przy drogach krajowych, szczególnie w rejonie skrzyżowań. 

Projekt uchwały jest opracowaniem bardzo szczegółowym i skomplikowanym, określa bowiem szczegółowo warunki sytuowania reklam w każdym z siedmiu obszarów. 

Podstawowym, największym obszarem jest obszar III – tereny miejskiej zabudowy jednorodzinnej i dzielnic peryferyjnych o charakterze wiejskim, a także tereny otwarte pomiędzy nimi. Na obszarze III dopuszczono ograniczoną ilość reklam i szyldów, o niewielkich rozmiarach. 

W stosunku do obszaru III wprowadzono obszary z bardziej liberalnymi zasadami ilościowymi i jakościowymi (np. tereny obiektów handlowych, tereny stacji paliw, tereny produkcyjne) oraz z zasadami bardziej restrykcyjnymi (tereny o wartościach kulturowych, zabytkowe zespoły urbanistyczne i parkowe I oraz II, tereny leśne i krajobrazu kulturowego VII – m.in. wszystkie atrybuty wpisu na Listę Dziedzictwa Światowego UNESCO). 

Nieco odmienne zasady na tle terenów mieszkaniowych wprowadzono dla zespołów zabudowy wielorodzinnej w obszarach VI (os. „Przyjaźń”, osiedle w Lasowicach, część Osady Jana, osiedle na ul. Ułańskiej i niewielkie osiedla przy ul. Kościuszki i Okrzei oraz w Strzybnicy). 

W zabytkowym centrum miasta wprowadzono przepisy nie tylko ograniczające wielkość i ilość reklam i szyldów, ale i pewne zasady kompozycyjne i kolorystyczne, umożliwiające dostosowanie miejsc zajętych przez reklamę do architektury budynków, a przez to poprawę ich wyglądu. 

Strefami szczególnymi w projekcie uchwały są pasy terenu wzdłuż dróg krajowych DK11 i DK78, a także drogi wojewódzkiej DW908 i drogi powiatowej S3275 (ul. Wyszyńskiego i Pyskowicka). Ilość i wielkość nośników jest przy nich reglamentowana, szczególnie w rejonie skrzyżowań z sygnalizacją świetlną – ulubionym miejscem niekontrolowanego wysypu reklam. Skrzyżowania zostały podzielone na sektory ze szczegółowymi zapisami. 

Z działania uchwały zostały wyłączone wojskowe tereny zamknięte. Nie dotyczy także tablic pamiątkowych upamiętniających wydarzenia lub osoby oraz ogłoszeń, tablic i innych nośników zawierających treści związane z działalnością związków wyznaniowych. 

Ważnym przepisem jest paragraf ustanawiający precedencję wielkościową i rodzajową jednych istniejących już nośników i reklam w stosunku do innych. Ma to znaczenie przy podejmowaniu decyzji o likwidowaniu ponadnormatywnej ilości reklam w okresie dostosowawczym, którego długość określono na 24 miesiące. Taki okres pozwoli na bezproblemowe zakończenie większości umów cywilno-prawnych, pozwoleń na reklamy już stojące legalnie, zidentyfikowanie i rozpoczęcie procesu likwidacji samowoli, a także przygotowanie wymiany nośników na spełniające wymagania uchwały. 

Uchwała jest prawem miejscowym. Stanowi podstawę do stworzenia uchwały określającej stawki opłat za reklamy, pozwalającej również na egzekwowanie opłat karnych za instalowane nowe reklamy nie spełniające wymogów. 

Dokument musi otrzymać akceptację nadzoru prawnego wojewody, jeśli tak się stanie – wejdzie w życie 30 dni po ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województw Śląskiego. 

Uchwałę poparło 16 radnych, 1 przeciw, 5 wstrzymało się od głosu. 

Projekt przyjętej dziś uchwały można znaleźć tu oraz w załączniku poniżej.

Pliki do pobrania

• Projekt uchwały

Źródło: UM Tarnowskie Góry

Burmistrz Tarnowskich Gór zakazuje z dniem 16 marca 2020 r. handlu na miejscach wyznaczonych do handlu: w centrum miasta w okolicach ulic Dolnej, Królika, Lewka i Szymały, w Strzybnicy przy ul. Armii Krajowej. Miejsce w Starych Tarnowicach przy ul. Janasa to teren spółdzielni Gwarek – miasto zwróciło się do niej z zaleceniem zakazu handlu.

Zakaz będzie obowiązywać do odwołania.

Źródło: UM Tarnowskie Góry

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarnowskich Górach bierze udział w Programie „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej – edycja 2019-2020”.

Program „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej” przeznaczony jest dla pełnoletnich osób niepełnosprawnych posiadających orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Uczestnicy Programu mają dzięki niemu możliwość skorzystania z pomocy asystenta m.in. przy:
• załatwianiu spraw urzędowych,
• wyjściu, powrocie i dojeździe do wskazanych przez uczestnika miejsc,
• dotarciu na rehabilitację i zajęcia terapeutyczne,
• czynnym uczestnictwie w wydarzeniach społecznych, kulturalnych, rozrywkowych i sportowych,
• wykonywaniu codziennych czynności.

Program finansowany jest ze środków Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych będzie w Tarnowskich Górach obejmował 20 osób, które skorzystają z pomocy asystenta. Projekt ma charakter pilotażowy – być może w przyszłości opieka asystentów obejmie większą liczbę osób. W tej chwili opieka jest roztoczona nad 7 z nich. W ich przypadkach sami niepełnosprawni wskazali opiekunów.
– Naborem kandydatów na 13 pozostałych opiekunów zajmować będzie się zewnętrzna firma– mówi Urszula Krasińska, dyrektor tarnogórskiego MOPS-u.Opieka nad niepełnosprawnym, w ramach pilotażowego projektu będzie sprawowana do końca tego roku.

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w najbliższym czasie planuje uruchomić podobny projekt skierowany dla kolejnych 30 niepełnosprawnych osób.

Światła aktywne, wysepki i inne poprawiające bezpieczeństwo pieszych urządzenia pojawią się jeszcze w tym roku na 11 przejściach dla pieszych przy drogach powiatowych w naszym mieście .

Wszystko w ramach obejmującego 20 przejść w całym powiecie programu „Bezpieczny pieszy. Modernizacja przejść dla pieszych na drogach powiatowych”, na który Rada Powiatu przeznaczyła wczoraj (25.02) 500 tys. zł. Prace mają szanse zostać wykonane do końca wakacji, program ma być kontynuowany także w przyszłym roku.

Lista przejść przeznaczonych do modernizacji poniżej.

Bytomska Rada Miejska wyraziła zgodę na przystąpienie do organizacji, której zadaniem będzie m.in. promocja i ochrona znajdującego się na terenie Tarnowskich Gór, Zbrosławic, Bytomia dziedzictwa UNESCO oraz rozwój turystyki.

Zbigniew Pawlak, szef Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, zaznaczył dziś w czasie dyskusji ws. uchwały, że wpisaniu naszych obiektów na Listę światowego dziedzictwa UNESCO towarzyszyło zapewnienie, że ta spuścizna będzie chroniona. – Nic nie jest dane raz na zawsze, dlatego wspólnie musimy zrobić wszystko, aby to dziedzictwo chronić na wszelkie możliwe sposoby – mówił Pawlak wskazując, że wielość obiektów obejmujących nasze wpisane na listę dobro obejmuje aż 28 zabytków leżących na terenie trzech gmin i mających kilkudziesięciu właścicieli. – I właśnie z tego powodu musimy współpracować – argumentował. – Powołanie organizacji to po prosto kolejny krok po wpisaniu naszych zabytków na listę.

Przypomnijmy: na terenie Bytomia pośród UNESCO-wych obiektów znajduje się Srebrna Góra wraz z jej pogórniczym krajobrazem, na którym znajduje się obecnie chroniony prawem rezerwat Segiet. Tamtejsza rzeźba powierzchni świadczy o górnictwie ołowiu i srebra sięgającym XVI, a być może nawet XII i XIII wieku.

– Gwarek w herbie Bytomia nie znalazł się przypadkowo – przed węglem wydobywano tu srebronośną i cynkonośną galenę – wskazał Pawlak.

– Przystąpienie do LOT-u to kontynuacja naszych wspólnych działań – dzięki współpracy będziemy mieli większe szanse na wsparcie w realizacji dużych projektów, nie tylko związanych z UNESCO, ale i całym naszym poprzemysłowym dziedzictwem – wyjaśniał Mariusz Wołosz, prezydent Bytomia.

LOT ma wkrótce zająć się zarządzaniem dziedzictwem, ale i jego promocją: w pierwszej kolejności chodzi m.in. o oznakowanie obiektów, badania, rozpowszechnianie wiedzy o tym, że rejon  między Bytomiem a Tarnowskimi Górami i Piekarami to teren gdzie zaczęło się górnośląskie górnictwo, a w XIX wieku był największym na świecie producentem ołowiu na świecie.

– Dobrze, że w planie promocji znajdują się zabytki takie jak kolej wąskotorowa, bo ta ciągle czynna linia  symbolicznie i dosłownie spina wszystko, co związane całym bytomsko- tarnogórskim dziedzictwem – wskazał w dyskusji radny Michał Staniszewski.

Ostatecznie przy 15 głosach za i 7 wstrzymujących się uchwała została przyjęta. Po podobnej przyjętej w Tarnowskich Górach i Zbrosławicach droga do założenia Organizacji jest otwarta. W ciągu najbliższych kilku tygodniu odbędzie spotkanie założycielskie i rejestracja Organizacji w sądzie. Jej wstępna nazwa, przyjęta w trakcie kilkumiesięcznych warsztatów to „Miasto Gwarków – Szlak Srebra i Wody w Tarnowskich Górach, Bytomiu i Zbrosławicach”.

Szlak będzie pierwszym tego typu szlakiem w Polsce, opartym na zabytkach UNESCO oraz innych historycznych obiektach. Objętych nim zostanie w pierwszej kolejności 16 miejsc. Spośród  28 obiektów na liście UNESCO wybrano na szlak osiem: Zabytkową Kopalnię Srebra, Sztolnię Czarnego Pstrąga, roznos i portal wylotu Głębokiej Sztolni Fryderyk, Hałdę Popłuczkową Kopalni Fryderyk, teren dawnej kopalni Fryderyk i szyb Heintz, krajobraz pogórniczy Srebrnej Góry, krajobraz pogórniczy XIX w oraz Park Miejski.