1,25 zł od mieszkańca czyli około 75 tys. zł trafi z budżetu miasta do Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej na ratowanie naszych zabytków UNESCO. Radni zdecydowali dziś, że gmina Tarnowskie Góry powinna zostać członkiem wspierającym SMZT i udzielić organizacji wsparcia. Przyjęto także apel do władz publicznych o objęcie Zabytkowej Kopalni Srebra państwową dotacją.

Decyzja o wsparciu SMZT spowodowana jest trudną sytuacją stowarzyszenia wywołaną pandemią, a co za tym idzie – drastycznym obniżeniem ruchu turystycznego. Sztolnia Czarnego Pstrąga – obiekt światowego dziedzictwa UNESCO oraz Zabytkowa Kopalnia Srebra – obiekt światowego dziedzictwa UNESCO przez kilka miesięcy były zamknięte dla zwiedzających. Stowarzyszenie jest zarządcą obu obiektów utrzymując się tylko i wyłącznie z dochodów z turystyki, a w ramach rządowych programów dla obiektów zabytkowych nie otrzymało jak na razie żadnego wsparcia.

– Stowarzyszenie jest przedsiębiorcą zatrudniającym wiele osób, prowadzi restauracje, posiada miejsca noclegowe. W pewnym momencie utraciliśmy 100 procent przychodu. Stanęliśmy pod presją upadłości. Koszt miesięczny utrzymania zabytków w okresie postojowym to 200 tys. zł, po otwarciu dla turystów – 300 tys. zł miesięcznie. Jedyna pomoc, na jaką obecnie możemy liczyć to wsparcie z gminy i z powiatu. Uruchomiliśmy zbiórkę w serwisie patronite. Jesteśmy w szalenie trudnej sytuacji. Żyjemy z oszczędności stowarzyszenia. Zostało nam na 2 miesiące funkcjonowania – mówił wczoraj Zbigniew Pawlak, prezes SMZT podczas posiedzenia sejmowego Zespołu ds. Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce.

Przypominamy, że to dzięki działaniom Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej w 2017 roku tarnogórskie podziemia wraz z systemem odprowadzania wód podziemnych zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Składka miejska będzie kolejną formą pomocy miasta dla stowarzyszenia – przypomnijmy gmina wpiera organizację od dłuższego czasu – kupując bilety dla mieszkańców do kopalni i sztolni oraz nabywając publikacje SMZT (razem za około 126 tys. zł). Pomoc w postaci przystąpienia do SMZT jako członka wspierającego zadeklarowały także władze powiatu.

Podczas sesji radni wyrazili aprobatę dla przedstawionego pomysłu. Radny Jarosław Ślepaczuk zwrócił uwagę, że kwota wsparcia dla SMZT mogłaby być wyższa.

– Jesteśmy w bieżącym kontakcie ze stowarzyszeniem. Wysokość pomocy została uzgodniona z Walnym Zgromadzeniem. Padła propozycja 25 groszy od mieszkańca, my uznaliśmy, że stać nas na więcej i dajemy 1,25 od mieszkańca i nie jest to nasze ostatnie słowo w tym temacie – wyjaśnił burmistrz Arkadiusz Czech.

Radni przyjęli także uchwałę o skierowaniu do Premiera; Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, parlamentarzystów i Polskiego Komitetu ds. UNESCO apelu dotyczącego wpisania do ustawy o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów – „Kopalni rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach oraz systemu gospodarowania wodami podziemnymi” – zabytku wpisanego na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

20 listopada 2020 roku do sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów, polegającej na wydłużeniu do 31 grudnia 2027 r. udzielania dotacji z budżetu państwa dla takich podmiotów jak: Kopalnia Soli „Bochnia” sp. z o.o.; Kopalnia Soli Wieliczka” S.A.; Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu oraz KopalniaSiarki „,Machów” S.A. w likwidacji.

„Powyższe działanie uważamy za jak najbardziej zasadne mając na uwadze rolę tych podmiotów zarówno historyczną jak i edukacyjną. Jednakże będąc mieszkańcami Tarnowskich Gór trudno nam pogodzić się z faktem pominięcia w tej ustawie Kopalni rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach oraz systemu gospodarowania wód podziemnych” – napisano w apelu do władz publicznych.

„Wnioskujemy o ujęcie w ustawie o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów Kopalni rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach oraz systemu gospodarowania wód podziemnych” z uwagi na klasę zabytku, przepisy prawa geologicznego i górniczego którym podlega kopalnia oraz mając świadomość, że zarządzający tym obiektem nie jest następcą prawnym podmiotu prowadzącego w przeszłości eksploatację górniczą w tych obiektach” – czytamy w dokumencie.

Źródło: UM Tarnowskie Góry

Bytomska Rada Miejska wyraziła zgodę na przystąpienie do organizacji, której zadaniem będzie m.in. promocja i ochrona znajdującego się na terenie Tarnowskich Gór, Zbrosławic, Bytomia dziedzictwa UNESCO oraz rozwój turystyki.

Zbigniew Pawlak, szef Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, zaznaczył dziś w czasie dyskusji ws. uchwały, że wpisaniu naszych obiektów na Listę światowego dziedzictwa UNESCO towarzyszyło zapewnienie, że ta spuścizna będzie chroniona. – Nic nie jest dane raz na zawsze, dlatego wspólnie musimy zrobić wszystko, aby to dziedzictwo chronić na wszelkie możliwe sposoby – mówił Pawlak wskazując, że wielość obiektów obejmujących nasze wpisane na listę dobro obejmuje aż 28 zabytków leżących na terenie trzech gmin i mających kilkudziesięciu właścicieli. – I właśnie z tego powodu musimy współpracować – argumentował. – Powołanie organizacji to po prosto kolejny krok po wpisaniu naszych zabytków na listę.

Przypomnijmy: na terenie Bytomia pośród UNESCO-wych obiektów znajduje się Srebrna Góra wraz z jej pogórniczym krajobrazem, na którym znajduje się obecnie chroniony prawem rezerwat Segiet. Tamtejsza rzeźba powierzchni świadczy o górnictwie ołowiu i srebra sięgającym XVI, a być może nawet XII i XIII wieku.

– Gwarek w herbie Bytomia nie znalazł się przypadkowo – przed węglem wydobywano tu srebronośną i cynkonośną galenę – wskazał Pawlak.

– Przystąpienie do LOT-u to kontynuacja naszych wspólnych działań – dzięki współpracy będziemy mieli większe szanse na wsparcie w realizacji dużych projektów, nie tylko związanych z UNESCO, ale i całym naszym poprzemysłowym dziedzictwem – wyjaśniał Mariusz Wołosz, prezydent Bytomia.

LOT ma wkrótce zająć się zarządzaniem dziedzictwem, ale i jego promocją: w pierwszej kolejności chodzi m.in. o oznakowanie obiektów, badania, rozpowszechnianie wiedzy o tym, że rejon  między Bytomiem a Tarnowskimi Górami i Piekarami to teren gdzie zaczęło się górnośląskie górnictwo, a w XIX wieku był największym na świecie producentem ołowiu na świecie.

– Dobrze, że w planie promocji znajdują się zabytki takie jak kolej wąskotorowa, bo ta ciągle czynna linia  symbolicznie i dosłownie spina wszystko, co związane całym bytomsko- tarnogórskim dziedzictwem – wskazał w dyskusji radny Michał Staniszewski.

Ostatecznie przy 15 głosach za i 7 wstrzymujących się uchwała została przyjęta. Po podobnej przyjętej w Tarnowskich Górach i Zbrosławicach droga do założenia Organizacji jest otwarta. W ciągu najbliższych kilku tygodniu odbędzie spotkanie założycielskie i rejestracja Organizacji w sądzie. Jej wstępna nazwa, przyjęta w trakcie kilkumiesięcznych warsztatów to „Miasto Gwarków – Szlak Srebra i Wody w Tarnowskich Górach, Bytomiu i Zbrosławicach”.

Szlak będzie pierwszym tego typu szlakiem w Polsce, opartym na zabytkach UNESCO oraz innych historycznych obiektach. Objętych nim zostanie w pierwszej kolejności 16 miejsc. Spośród  28 obiektów na liście UNESCO wybrano na szlak osiem: Zabytkową Kopalnię Srebra, Sztolnię Czarnego Pstrąga, roznos i portal wylotu Głębokiej Sztolni Fryderyk, Hałdę Popłuczkową Kopalni Fryderyk, teren dawnej kopalni Fryderyk i szyb Heintz, krajobraz pogórniczy Srebrnej Góry, krajobraz pogórniczy XIX w oraz Park Miejski.

Wydobycie na tarnogórskiej ziemi rozpoczęło się prawdopodobnie już 12 tysięcy lat temu. Jak pracowali i żyli nasi przodkowie? Gdzie sięgają przemysłowe korzenie regionu oraz jak zmieniał się przemysł na Śląsku od powstania pierwszych kopalni po współczesną Rewolucję 4.0 w fabrykach? – na te pytania odpowiedzieć ma niezwykle nowatorski, innowacyjny i oryginalny, wspólny projekt Politechniki Śląskiej i Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, pt. Laboratorium Badań i Analiz Warunków Pracy Zawodów Przemysłowych. W drugą rocznicę wpisania tarnogórskich podziemi na listę UNESCO w Ratuszu zaprezentowano szczegóły tego przedsięwzięcia.

W ramach projektu naukowcy z Politechniki Śląskiej będą badać przeszłość i przyszłość przemysłu. Na badania uczelnia pozyskała ministerialne środki w kwocie 1,5 mln zł.

– Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogorskiej zaczęło przed wojną działalność w zakresie dbałości o dziedzictwo tarnogórzan. Pomysł dotyczący UNESCO traktowaliśmy jak wyprawę na Marsa, jako coś kompletnie niemożliwego – mówił dziś w Ratuszu, podczas prezentacji projektu, burmistrz Arkadiusz Czech. – Nie byłem przekonany, że uda się po ten zaszczytny tytuł sięgnąć, a jednak zrobiliśmy to! Kolejny etap to próba dowiedzenia, że przemysł na ziemi tarnogórskiej to już nie tylko setki, ale tysiące lat – podkreślił.

Na Politechnice Śląskiej powstanie Laboratorium Badań i Analiz Warunków Pracy Zawodów Przemysłowych. Będzie ono unikalną w skali kraju jednostką, która zajmie się dogłębnym opisem i zbadaniem prac przemysłowych na Śląsku od pradziejów przez czasy obecne aż po futurystyczne wizje.

Zadaniem pracowników laboratorium będzie pokazanie, jak zmieniał się przemysł na Śląsku od powstania pierwszych kopalni po współczesną Rewolucję 4.0 w fabrykach. Laboratorium będzie się zajmować także poszerzeniem współpracy interdyscyplinarnej pomiędzy reprezentantami nauk humanistycznych i technicznych, aby pogłębić badania nad warunkami pracy zawodów przemysłowych w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

– Grupa wydziałów naszej uczelni, która włącza się we współpracę z SMZT rośnie. To nie projekt stricte techniczny – obejmuje także działalność z obszarze nauk społecznych. To również wyraz szacunku dla spuścizny kulturowej dawnych wieków – mówił z kolei prof. dr hab. inż. Arkadiusz Mężyk, rektor Politechniki Śląskiej.

Pracami nad badaniem przeszłości preindustrialnej oraz początkami kopalni i przemysłu w najbardziej zindustrializowanym regionie Polski zajmie się Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. W części badań poświęconej teraźniejszości przedstawione zostaną te obecnie prowadzone i analizy na temat zawodów przemysłowych, natomiast naukowcy, którzy zajmą się przyszłością przemysłu, zaprezentują najnowsze wynalazki, które są wykorzystywane w fabrykach Przemysłu 4.0.

Do zadań laboratorium będzie należało także określenie początku i czasu intensywnego zanieczyszczenia torfowisk rodzajami kopalin, badaniem warunków życia górników i hutników srebra i ołowiu w okresie przedindustrialnym, określeniem zmian w lokalnym zanieczyszczaniu środowiska i możliwego wpływu na warunki bytowe ludności w epoce pary, elektryczności i komputerów.

– Interesuje nas przemysł od zarania dziejów, literatura dotycząca przemysłu dziś, a nawet futurystyczne wizje przemysłu – nowe obszary które czekają na nas w przyszłości – mówiła dr hab. Małgorzata Dobrowolska, dyrektor Międzynarodowego Centrum Badań Interdyscyplinarnych Politechniki Śląskiej. – Rezultaty będą miały znaczenie dla obszaru nauki ale też innych sektorów: publicznego, społecznego, prywatnego, dla przygotowania kadr liderów.

Dotychczasowe badania Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej prowadzone wspólne z wieloma innymi placówkami naukowo-badawczymi sugerują znacznie wcześniejsza działalność górniczą i hutniczą w rejonie tarnogórskim, niż dotychczas sądzono, wynikającą ze znacznej zasobności tego obszaru w kopaliny użyteczne: ochrę czerwoną (hematyt) bardzo pożądaną w pra dziejach, w kruszce srebra pozbawione ołowiu, kruszce ołowiu zawierające srebro, płytko zalegające pokłady węgla kamiennego, kruszce cynku i kadmu, oraz rudy miedzi i złoto znajdowane w bardzo starych warstwach torfowisk zlewni górnej Brynicy, a których źródła pochodzenia będą lokalizowane badaniami.

Projekt przewiduje również badania krajobrazu pogórniczego Srebrnej Góry – miejsca światowego dziedzictwa UNESCO. Tam najlepiej widać nasz tarnogórski krajobraz pogórniczy. Chcemy udowodnić, że w rejonie tym działalność wydobywcza srebra i ołowiu była prowadzona już w czasach starożytnych.

– Stowarzyszenie miało ogromny wpływ na rozwój miasta. Czy dziś Tarnowskie Góry tak by wyglądały bez niego – chyba nie. Nie chcę mówić tylko o ratowaniu zabytków. Stowarzyszenie było założycielem Gwarków Tarnogórskich – wychowaliśmy kilka pokoleń naszych mieszkańców, nie znam drugiego miejsca, gdzie mieszkańcy tak by uwielbiali swoje miasto jak tarnogórzanie – mówił Zbigniew Pawlak, prezes SMZT. –  Tytuł UNESCO to początek odczarowania historii Tarnowskich Gór i regionu. Ten tytuł mocno zobowiązuje i chcemy się z niego wywiązać. Niespełna rok temu podpisaliśmy umowę z Politechniką. Tak wielki projekt nawet mi się nie śnił. Bez politechniki zabrakłoby nam czasu żeby poznać swoją historię. Czy wiemy wszystko? Dzięki temu projektowi będziemy mogli poznać swoją historię opowiedzieć o tym, że kolebka górnictwa i hutnictwa w tej części Europy znajduje się w naszym powiecie od kilkunastu tysięcy lat. Musimy aktywizować lokalną społeczność i młodzież studencką. Naprawdę znajdujemy się na najważniejszej liście zabytków świata! Dzięki tym badaniom będziemy mogli w sposób zrozumiały przekazać, że nasz regon zasługuje na to, żeby być na tej liście – dodał.

Docelowo – jak wspomniał podczas konferencji Zbigniew Pawlak – ma powstać na terenie Miasteczka Śląskiego skansen archeologiczny, który będzie swoistego rodzaju centrum interpretacyjnym o naszym dziedzictwie. – To tam chcielibyśmy opowiadać o efektach naszych badań, zarówno turystom jak i ekspertom. Skansen powinien również pełnić rolę jednostki naukowej dla studentów Politechniki Śląskiej – dodał szef SMZT.