Już po raz piętnasty Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia zaprasza miłośników sztuki scenicznej na wyjątkowe wydarzenie – Noc Teatrów GZM. 13 września w teatrach całej Metropolii zabrzmią gongi, uniosą się kurtyny i rozpoczną się wieczorne oraz nocne spektakle.

Program tegorocznej edycji wydarzenia jest już dostępny na stronie nocteatrowgzm.pl.

W tegorocznej edycji widzowie będą mogli obejrzeć aż 22 przedstawienia – zarówno komediowe, dramatyczne, jak i muzyczne czy taneczne. Wszystkie bilety dostępne będą w specjalnej, promocyjnej cenie – co najmniej o połowę niższej od regularnej.

– Noc Teatrów GZM to jedno z tych wydarzeń, które najlepiej pokazują, jak różnorodna i bogata jest oferta kulturalna Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii – mówi Kazimierz Karolczak, Przewodniczący Zarządu GZM. – To nie tylko wyjątkowe spektakle, ale także świetna okazja, by w niecodzienny sposób spotkać się z teatrem – wejść do miejsc, które na co dzień pozostają za kulisami. W ten sposób wzmacniamy nasz potencjał i budujemy metropolitalną publiczność – dodaje Karolczak.

Na uczestników czeka także bogaty program wydarzeń towarzyszących: warsztaty dla dzieci i dorosłych, koncerty, wystawy, spotkania z twórcami oraz niezwykle popularne zwiedzanie teatralnych kulis i zapleczy technicznych, zwykle niedostępnych dla publiczności.

Sprzedaż biletów i zapisy na atrakcje rozpoczną się 1 września. Szczegółowy repertuar dostępny będzie na stronie internetowej wydarzenia.

Podobnie jak w poprzednich edycjach, uczestnicy będą mogli wygodnie i bezpłatnie podróżować między teatrami, korzystając z autobusów, tramwajów i trolejbusów Transport GZM (szczegóły zostaną podane wkrótce).

15. Noc Teatrów GZM to niepowtarzalna okazja, aby w jedną noc odkryć bogactwo i różnorodność scen Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Nie do przeoczenia, w kategorii historii porywających i wzruszających, jest propozycja Teatru Śląskiego im. St. Wyspiańskiego w Katowicach – „Wieloryb”. Tematy samotności, braku akceptacji siebie, złożonych międzyludzkich relacji i decyzji, które mogą zaważyć na całym życiu pozostaną z nami na długo po obejrzeniu tego spektaklu.

Jeśli chcemy jeszcze głębiej zanurkować w zakamarki ludzkiej duszy, ale w konwencji muzyczno-onirycznej, to Teatr Rozrywki w Chorzowie zaprasza na widowisko „Piekło i raj”. Przeciętny człowiek w średnim wieku pewnego dnia uświadamia sobie, że jego życie straciło sens… Brzmi znajomo? Sprawdźcie, czy uda mu się ten sens odnaleźć.

Uniwersalne tematy bliskie każdej kobiecie – marzenia, miłość, porażki, godzenie się z upływem czasu – porusza spektakl „Dwanaście godzin z życia kobiety”. Ta muzyczna podróż przez etapy życia, która bawi, wzrusza i skłania do refleksji, to także propozycja chorzowskiej Rozrywki. 

Śmiesznie, absurdalnie i pikantnie będzie w Teatrze Żelaznym w Katowicach, podczas spektaklu „Następnego dnia rano…”. Absurd, fantazja i zaskoczenie czekają nas w „Przedziale” … kolejowym, na deskach Teatru Nowego w Zabrzu, a błyskotliwe dialogi i kawał dobrej obyczajowej sztuki gwarantuje katowicki Teatr Bez Sceny i jego „Prawda”. To propozycje komediowe, ale inteligentne i z przesłaniem.

A teraz zrobi się poważnie, a może nawet strasznie, bo Teatr Bez Sceny, prócz wspomnianej komedii, zaprezentuje także spektakl pt. „Przy drzwiach zamkniętych” J.P. Sartre’a, który ilustrując swoją słynną tezę – piekło to inni – zamknął bohaterów w pokoju bez wyjścia i to na wieczność… Co tam się będzie działo (?), musicie zobaczyć.

Na przewrotną historię rozpadu małżeństwa pt. „Kiedyś było nam dobrze” zaprasza katowicki Teatr Korez, zaznaczając, że nie jest to komedia. Sztuka dla dorosłych, pozwalająca przejrzeć się jak w lustrze wszystkim tym, którzy z całych sił próbują stworzyć udany związek, ale cóż… nie zawsze się udaje.

Również o kobietach i również muzycznie zapowiada się monodram Teatru Gry i Ludzie „Śladami kobiet”. Dziewięć kobiet – lokatorek pewnej kamienicy – różne charaktery i temperamenty w zabawnej i wzruszającej, przeplatanej piosenkami, opowieści o życiu i miłości. Na scenie Teatru Gry i Ludzie zobaczymy jeszcze jeden monodram, tym razem w języku śląskim – „Rajcula warzy”, warzy i łosprowio, np. o sekretnej recepturze na żur doprawiony afrodyzjakiem.

Rajcula rymuje się z Drakula… i na tym podobieństwo się kończy, bo spektakl „Drakula” w Teatrze Miejskim w Gliwicach to nowoczesna adaptacja słynnej powieści Brama Stokera, która łączy klasyczną historię grozy z efektami specjalnymi i muzyką na żywo – wszystko to tworzy niepokojącą, mroczną i zmysłową atmosferę.

Niepokój wzbudzi z pewnością spektakl „Cyborg w lustrze”, prezentowany na scenie Pałacu Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej. Dlaczego? Bo porusza gorący temat naszego czasu – relację pomiędzy człowiekiem a sztuczną inteligencją. Niezwykle sugestywny tekst przywołuje dramat i rozdarcie jednostki, która dążąc do symbiozy ze sztuczną inteligencją jednocześnie dramatycznie walczy o zachowanie autonomii wobec maszyny.

Po rozterkach, w które wpędza nas galopujący i nieprzewidywalny rozwój technologii, sięgnijmy do historii. W spektaklu „Historia Sosnowca”, wystawianym, jak się można domyślić, przez Teatr Zagłębia w Sosnowcu, na scenie, jak w kalejdoskopie, pojawiają się postaci związane z miastem i poprzez swoje biografie opowiadają kawałek po kawałku historię Sosnowca.

Druga propozycja, czerpiąca inspiracje z naszej niedawnej historii, to produkcja Teatru Łaźnia Nowa pt. „Nazywam się Anna Walentynowicz”, wystawiana na deskach Teatru Małego Tychy. To opowieść o robotnicy Stoczni Gdańskiej, współzałożycielce Wolnych Związków Zawodowych, która uczestniczyła w najważniejszych wydarzeniach w powojennej Polsce, a która urodziła się w małej, ukraińskiej wiosce. Przez całe życie zmagała się z osamotnieniem, skrywając przed światem wiele tajemnic. Poznamy je w sobotni wieczór oglądając spektakl.

To niemal wszystkie „dorosłe” propozycje 15. Nocy Teatrów GZM. Niemal, bo Śląski Teatr Lalki i Aktora Ateneum w Katowicach zaprasza dzieci, młodzież i dorosłych na przedstawienie pt. „Inny”. Być jak inni, czy być innym – to dylemat nie tylko młodych, szukających swojej tożsamości. Czy mamy odwagę wyrażania siebie i własnego unikalnego zdania, akceptując jednocześnie odmienność innych? Zmierzmy się z tym pytaniem oglądając przedstawienie.

Czy to koniec dylematów, rozterek i pytań o sens wszystkiego? Otóż nie! Spektakl „Karolcia”, na podstawie bestsellerowej powieści Marii Krüger, będzińskiego Teatru Dzieci zagłębia im. Jana Dormana, zabierze nas w świat cudów spełnianych mocą niebieskiego koralika. Mieć taki koralik to marzenie i małych i dużych. A Wy, jakie życzenie chcielibyście wypowiedzieć do małej, niebieskiej kulki? Warto się rozmarzyć…

Z marzeń i magii powstały smoki, a te z bajki Teatru Gry i Ludzie „Smok w Straszkach Wielkich” są jeszcze bardziej niezwykłe niż inne, bo lubią… zupę fasolową.

I na zakończenie naszego przeglądu mamy jeszcze dwie szczególne propozycje.

Pierwsza z nich to absolutna klasyka, jedna z najbardziej widowiskowych oper w dziejach – „Aida” Giuseppe Verdiego, łącząca w doskonały sposób walory muzyki i dramaturgii. To oczywiście pozycja Opery Śląskiej w Bytomiu.

I wreszcie, zamykający nasze zestawienie spektakl Bytomskiego Teatru Tańca i Ruchu Rozbark, pod dwujęzycznym tytułem Late Lovers Of Moon Snow | Spóźnieni kochankowie księżycowego śniegu. Jest to sztuka nasączona tańcem i  gestem. Obrazy przepełnione magią, osnute aurą tajemnicy, inspirowane twórczością jednego z najwybitniejszych belgijskich surrealistów, René Magritte’a.

W Katowicach odbędzie się konferencja podsumowująca międzynarodowy projekt Circular Foam, poświęcony recyklingowi pianek poliuretanowych. Wydarzenie zatytułowane „Gospodarka Obiegu Zamkniętego w praktyce – współpraca międzysektorowa samorząd – biznes – nauka” zaplanowano na 4 września 2025 roku o godzinie 9:00 w Muzeum Śląskim.

Konferencja to nie tylko platforma wymiany wiedzy, ale także przestrzeń do prezentacji wyników projektu Circular Foam – europejskiej inicjatywy, której celem jest stworzenie efektywnego systemu recyklingu pianek poliuretanowych (PU) pochodzących m.in. ze zużytych lodówek.

Dlaczego warto wziąć udział?

Konferencja w Katowicach to kompleksowe spojrzenie na tematykę GOZ. Uczestnicy będą mieli okazję posłuchać ekspertów, którzy omówią znaczenie odzysku materiałowego w kontekście europejskiej polityki odpadowej. Będzie także mowa o wykorzystaniu bioodpadów kuchennych jako zasobu w lokalnych systemach GOZ, a także wyzwaniach związanych z tzw. frakcją resztkową – odpadami, które nie nadają się do recyklingu.

Szczególne miejsce w agendzie zajmie panel dyskusyjny, podczas którego samorządowcy, przedsiębiorcy i naukowcy wymienią się doświadczeniami i pomysłami na współpracę w zakresie gospodarki cyrkularnej. Omówione zostaną także oczekiwane zmiany legislacyjne z perspektywy samorządów.

Czym jest Circular Foam?

Projekt Circular Foam (www.circular-foam.eu) to międzynarodowe przedsięwzięcie finansowane przez program „Horyzont Europa”, którego celem jest zamknięcie obiegu pianek poliuretanowych stosowanych w lodówkach i innych urządzeniach chłodniczych. Rocznie w Europie utylizowanych jest ok. 90 milionów lodówek – większość z nich zawiera pianki PU, które obecnie rzadko trafiają do recyklingu. Circular Foam zakłada stworzenie technologii i modeli współpracy, które umożliwią odzysk tego materiału na skalę przemysłową. Projekt łączy firmy, uczelnie i jednostki samorządowe z całej Europy – w tym z Polski – by wspólnie wypracować rozwiązania możliwe do wdrożenia w różnych regionach.

W trakcie konferencji zaprezentowane zostaną wyniki prac z polskiego regionu demonstracyjnego: raporty, bariery wdrożeniowe oraz rekomendacje z warsztatów z interesariuszami. To unikalna okazja, by poznać kulisy jednego z najnowocześniejszych projektów recyklingowych w UE.

GOZ w kontekście zużytych lodówek

Zużyte lodówki to symboliczne, ale niezwykle istotne ogniwo w systemie GOZ. Ich utylizacja to nie tylko problem logistyczny, ale też ogromny potencjał surowcowy. Oprócz metali i tworzyw sztucznych, zawierają trudne do przetworzenia pianki izolacyjne. Circular Foam pokazuje, że przy odpowiedniej technologii i współpracy różnych sektorów – recykling tego typu odpadów staje się realny i opłacalny. Taka transformacja to nie tylko korzyść środowiskowa, ale i impuls gospodarczy dla regionów.

Dołącz do wydarzenia!

Udział w konferencji jest bezpłatny, ale wymaga wcześniejszej rejestracji. W tym celu należy wypełnić formularz na stronie organizatora. Liczba miejsc jest ograniczona.

Do pobrania: Agenda konferencji GOZ w praktyce

Rejestracja: KLIKNIJ TUTAJ

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia uruchomiła w autobusach i w tramwajach biletomaty, w których za bilet można zapłacić kartą płatniczą. Urządzenia działają już we wszystkich niemal 1900 pojazdach. Nowoczesne „mobilne biletomaty” to dodatkowe punkty dystrybucji biletów.

W całej sieci Transport GZM jeżdżą już pojazdy wyposażone w mobilne urządzenia EMV umożliwiające płatność kartą. Aby kupić bilet w biletomacie mobilnym, płacąc kartą płatniczą nie trzeba mieć konta w systemie ani żadnej specjalnej aplikacji. Można w nich kupić najpopularniejsze rodzaje biletów – 20, 40 i 90-minutowe oraz bilet Dzienny, jak również można skorzystać z opcji Start/Stop.

– Uzupełniamy sieć dystrybucji biletów o biletomaty umożliwiające zakup bezpośrednio w pojeździe za pomocą karty płatniczej – mówi Kazimierz Karolczak, przewodniczący zarządu GZM. – Do tej pory były one obecne w podregionie tyskim i w Metroliniach. Teraz mamy je już we wszystkich pojazdach. To rozwiązanie znane z wielu europejskich miast, wygodne w obsłudze i w pełni bezpieczne – dodaje Karolczak.

Zakup biletu jednorazowego

Aby zakupić bilet, na ekranie głównym należy wybrać ikonę przedstawiającą wybrany przez nas bilet. W następnym kroku należy wybrać ich liczbę i zatwierdzić przyciskiem „przejdź do płatności” ze wskazaną ceną. Proces zakupu kończy przyłożenie karty do czytnika i wyświetlenie informacji potwierdzenia zakupu. W ten sam sposób za bilet można zapłacić również Metrokartą.

Tak kupiony bilet jest od razu skasowany. Biletomat umożliwia zakup kilku biletów, ale nie są to bilety kupione na zapas. Urządzenie w trakcie transakcji nie drukuje potwierdzeń. W momencie użycia karty płatniczej, system Transport GZM tworzy dla niej unikatowy token. Podczas kontroli biletów kontroler przykładając do kontrolerki kartę, którą dokonano transakcji, otrzymuje jedynie potwierdzenie wniesienia opłaty za przejazd. Proces ten jest całkowicie bezpieczny i nie wymaga logowania czy podawania dodatkowych danych.

Aby upewnić się, że zakup dokonał się poprawnie, wystarczy nacisnąć ikonę z literką „i” i przyłożyć kartę do biletomatu. Co ważne, transakcja nie jest od razu widoczna na rachunkach bankowych. Obciążenie rachunku za zakup biletu nastąpi następnego dnia roboczego.

Podróż start/stop

Kartą płatniczą można dokonać wniesienia opłaty za podróż w taryfie Start/Stop poprzez przyłożenie karty przy wejściu i wyjściu z pojazdu bez wybierania żadnego przycisku na ekranie. System na podstawie rozkładowego czasu przejazdu, na koniec dnia wyliczy opłatę, którą rachunek bankowy karty zostanie obciążony w następnym dniu roboczym. Podobnie jak w przypadku używania Metrokarty czy Metroappki, opłata nie będzie wyższa niż wartość biletu Dziennego.

Wygoda korzystania

W każdym pojeździe znajduje się przynajmniej jeden mobilny biletomat. I tak w „krótkich” autobusach urządzenia znajdują się zazwyczaj przy drugich drzwiach, a w „długich” – przy drugich i trzecich drzwiach. Podobnie w tramwajach. Płatność za bilet możliwa jest również za pomocą telefonu lub zegarka z podpiętą kartą. Aby ułatwić korzystanie z biletomatów obcokrajowcom, menu jest dostępne również w angielskiej, niemieckiej i ukraińskiej wersji językowej.

„Mobilne biletomaty” to nowoczesne punkty sprzedaży biletów. Obecnie pasażerowie sieci Transport GZM, która obejmuje ponad 55 miast i gmin, mogą dokonywać ich zakupu również w aplikacji Transport GZM, w innych aplikacjach, biletomatach znajdujących się na przystankach, w kioskach czy w Punktach Obsługi Pasażera.

Znamy wyniki badań zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu w 14 miastach GZM. Badania wykazały przekroczenia dopuszczalnych stężeń w 8% badanych lokalizacji. To najczęściej przestrzenie przy ruchliwych ulicach i gęstej zabudowie, które sprzyjają koncentrowaniu się zanieczyszczeń.

– Nie jest źle, ale oczywiście może być lepiej. Wyniki tych badań mają przede wszystkim charakter edukacyjny i nie zastępują danych z państwowego systemu monitoringu powietrza – mówi Igor Śmietański, wiceprzewodniczący zarządu GZM. – Dla nas są one impulsem do dalszych działań na rzecz rozwoju transportu publicznego oraz wspierania gmin w ograniczaniu niskiej emisji transportowej, chociażby poprzez wymianę taboru na bezemisyjny, utrzymanie systemu Metrorower czy budowę sieci velostrad – dodaje Śmietański.

W celu szerszego monitoringu sytuacji związanej z zanieczyszczeniami transportowymi, Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia zleciła Stowarzyszeniu Alarm Smogowy przeprowadzenie pasywnych pomiarów stężeń dwutlenku azotu w mieście.

W ramach badań uzyskano wyniki z prawie 700 lokalizacji w 14 miastach Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. W 51 lokalizacjach stężenia były powyżej obowiązującej w Polsce normy jakości powietrza przyjętej dla stężenia NO₂ w powie­trzu – a więc powyżej 40 µg/m³. Pomiary zostały wykonane za pomocą pasywnych próbników, które zawisły na słupkach przystankowych oraz referencyjnie na terenach parkowych. Następnie zostały one przebadane w jednym ze szwajcarskich laboratoriów.

To pierwsze tak duże badanie w Polsce. Do tej pory z metody tej korzystały takie miasta, jak Kraków, Warszawa, Wrocław, Poznań czy Łódź. W przypadku tych miast przekroczenia dopuszczalnego poziomu stężeń były częstsze – w Krakowie stwierdzono je w 59%, w Warszawie w 54%, w Poznaniu w 40%, we Wrocławiu w 39%, a w Łodzi w 33% lokalizacji (badania z lutego i marca 2021 roku).

Badania w 14 miastach GZM trwały miesiąc i zostały przeprowadzone na przełomie stycznia i lutego 2025 roku. Celem pomiaru było określenie stężenia dwutlenku azotu, który jest gazem charakterystycznym dla emisji transportowych, w lokalizacjach, gdzie mieszkańcy mogą być narażeni na jego nadmierne stężenia w powie­trzu.

Według programu jakości powietrza dla województwa śląskiego za poziom stężenia dwutlenku azotu odpowiada głównie ruch samochodowy. W 5 miastach GZM, w których znajdują się stacje monitoringu w ramach systemu GIOŚ (Główny Inspektorat Ochrony Środowiska), wynosi on od 44 do 69 % – taka część tlenków azotu w powietrzu ma pochodzić ze spalin.

Badaniami zostały objęte następujące miasta: Katowice, Sosnowiec, Gliwice, Zabrze, Bytom, Ruda Śląska, Dąbrowa Górnicza, Chorzów, Mysłowice, Siemianowice Śląskie, Tarnowskie Góry, Piekary Śląskie, Świętochłowice oraz Czeladź.

 Dlaczego dwutlenek azotu jest szkodliwy?

Badania prowadzone na całym świecie, w tym w Polsce, jednoznacznie wskazują na szkodliwy wpływ dwutlenku azotu (NO₂) na zdrowie. Już niewielki wzrost jego stężenia w powietrzu – o 10 µg/m³ – może zwiększyć ryzyko zachorowania na astmę nawet o 10–17 procent. Taki sam wzrost stężenia NO₂ wiąże się z 9-procentowym wzrostem ryzyka infekcji dróg oddechowych u dzieci. Coraz więcej dowodów wskazuje także na związek między wyższym poziomem NO₂ a ryzykiem cukrzycy. Dodatkowo, wzrost stężenia NO₂ w powietrzu o 10 µg/m³ podnosi ryzyko zgonu z powodu zapalenia płuc lub oskrzeli o 6 procent.

Wyraźną korelację między zanieczyszczeniem NO₂ a nagłymi schorzeniami układu sercowo-naczyniowego, takimi jak zawał serca, udar mózgu czy migotanie przedsionków pokazują również dane ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Krótkotrwałe narażenie na spaliny również nie pozostaje bez wpływu, szczególnie w przypadku dzieci.

Badania prowadzone w szkołach w Barcelonie wykazały, że jakość powietrza w okolicy placówki wpływa na wyniki uczniów w testach poznawczych. Dzieci uczące się w najbardziej zanieczyszczonych rejonach osiągały gorsze rezultaty – nawet o 8–23 procent – w zakresie koncentracji i pamięci. Podobne wyniki odnotowali psychologowie z Uniwersytetu Jagiellońskiego, którzy stwierdzili, że w dniach o wyższym stężeniu NO₂ dzieci miały trudności z utrzymaniem uwagi i rozumowaniem, a ich wyniki w testach pogarszały się o kilka do 20 procent.

Raport z badań:

Zanieczyszczenie powietrza na terenie GZM – raport końcowy

Chorzowskie ZOO ma nowego mieszkańca. To tygrys amurski, który do Chorzowa przybył kilka dni temu z czeskiej Pragi. Jego opiekunem została Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, dla której adopcja zwierzęcia to inicjatywa zarówno o charakterze zarówno promocyjnym, jak i wspierającym – to realny wkład w działania ogrodu na rzecz ochrony zagrożonych gatunków oraz edukacji przyrodniczej.

Tygrys ma na imię Tiber. Dziś po raz pierwszy, po przejściu obowiązkowej kwarantanny, pojawił się na wybiegu i pokazał publiczności.

– Tygrysy to wspaniałe zwierzęta – silne, majestatyczne, jedyne w swoim rodzaju. Ich siła, odwaga i wyjątkowość są tym, z czym chcemy się kojarzyć – mówi Kazimierz Karolczak, przewodniczący zarządu GZM. – Jesteśmy pierwszą i jak na razie jedyną w Polsce metropolią. Siłę do działania czerpiemy z energii naszych miast i gmin, ze współpracy i integracji. To ona pozwala nam na realizację dużych projektów, które mają służyć mieszkańcom. Adopcja tygrysa to dla nas nie tylko promocja, ale też gest wsparcia dla wspaniałej pracy, jaką wykonuje Śląski Ogród Zoologiczny – dodaje Karolczak.

Wsparcie GZM przyczyni się do zapewnienia zwierzęciu wysokiej jakości opieki weterynaryjnej, odpowiedniego żywienia i utrzymania środowiska życia tygrysa na najwyższym poziomie.

– Taka adopcja to nie tylko wsparcie zagrożonego gatunku, jakim jest tygrys amurski – mówi Marek Mitrenga, dyrektor Śląskiego Ogrodu Zoologicznego.    – Dla nas, jako zoo, to także okazja do współpracy w zakresie edukacji, zwiększaniu świadomości ekologicznej i promowaniu działań na rzecz bioróżnorodności. Ważne też, że dzięki adopcji Tiber zyskuje stałego opiekuna, który zadba o jego potrzeby i wesprze nas w zapewnieniu mu odpowiednich warunków do życia – dodaje.

Tygrys amurski, zwany również syberyjskim to największy z podgatunków tygrysa azjatyckiego, drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych. Porównywalne rozmiary osiąga jedynie tygrys bengalski oraz uznany za wymarły już podgatunek tygrys kaspijski. Tygrys syberyjski to gatunek krytycznie zagrożony. Szacuje się, że na wolności żyje około 750 przedstawicieli tego gatunku.

Śląski Ogród Zoologiczny od lat angażuje się w programy hodowlane i ochronne, mające na celu ratowanie zagrożonych gatunków przed wyginięciem. Adopcja dokonywane przez różne instytucje to cenne wsparcie finansowe, które pomoże kontynuować te ważne działania.

15 lipca 2025 r. w siedzibie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii odbyło się spotkanie konsultacyjne z udziałem ponad 40 przedstawicieli gmin. Celem było wypracowanie opinii na temat dokumentu pt. „Plan działania na rzecz przystępnej cenowo energii: jak zapewnić przystępną cenowo, stabilną i czystą energię wszystkim miastom i regionom UE”, który Europejski Komitet Regionów opracuje do końca 2025 roku.

Spotkanie zostało zorganizowane z inicjatywy Pani Prezydent Hanny Zdanowskiej – sprawozdawczyni dokumentu dla Europejskiego Komitetu Regionów. Spotkanie współprowadził w roli eksperta szef Biura Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej (PKEE) w Brukseli Ryszard Pawlik.

Dzięki zaangażowaniu GZM, samorządy zrzeszone w Metropolii oraz Śląskim Związku Gmin i Powiatów jako drugie w kraju miały okazję zapoznać się z głównymi założeniami Planu oraz przedstawić swoje stanowiska, dobre praktyki, postulaty i wyzwania związane z transformacją energetyczną.

Wypracowana w trakcie spotkania opinia pozwoli na uwzględnienie głosu polskich samorządów w procesie tworzenia skutecznego i realistycznego Planu działania na poziomie europejskim.

Gliwice, Pilchowice i Sośnicowice to gminy, nad którymi wzbiły się bezzałogowe statki powietrzne. Sprawdzano ich możliwości w monitoringu środowiska. To element współpracy z Politechniką Śląską.

Loty testowe odbyły się pod koniec czerwca, a już we wrześniu zaplanowano potwierdzenie wyników tych lotów. Wszystko po to, by sprawdzić, jak drony mogą wspierać gminy w takich zadaniach jak monitoring środowiska, wykrywanie nielegalnych wysypisk, analiza jakości cieków wodnych czy inspekcja trudno dostępnych terenów.

Drony wykonały szczegółowe naloty z użyciem kamer RGB i termowizji między innymi nad rzeką Bierawką i składowiskami w Trachach i Smolnicy, a także w gliwickich dzielnicach Wilcze Gardło i Ostropa. Loty w dzień i w nocy pomogły lepiej zidentyfikować zanieczyszczenia i ocenić stan środowiska – a przede wszystkim pozwoliły porównać potrzeby miast z możliwościami technologii.

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia stale pracuje nad tym, aby zachęcać miasta do tworzenia kolejnych obszarów do testowania i wdrażania usług z wykorzystaniem dronów.

To jednak nie koniec. GZM współpracując z Katowicami, Tychami oraz Bytomiem i Zabrzem, w partnerstwie z Politechniką Śląską, zakwalifikowała się do ostatniego etapu konkursu realizowanego przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej w ramach Krajowego Planu Odbudowy. Nazwa projektu to: „Rozbudowa i wyposażenie centrów kompetencji oraz infrastruktura do zarządzania ruchem pojazdów bezzałogowych jako Ekosystem Innowacji”. Głównym celem tego projektu jest usprawnienie i zabezpieczenie przestrzeni powietrznej, szczególnie w kontekście rosnącego wykorzystania dronów, aby zarówno loty prywatne, jak i te komercyjne czy publiczne, odbywały się sprawnie i bezpiecznie.

Wsparcie Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej obejmie systemy monitoringu bezpieczeństwa. Wszystko po to, aby loty prywatne, komercyjne i publiczne były prowadzone sprawnie i bezpiecznie. Korzyści z projektu to lepsza integracja lotnictwa załogowego i bezzałogowego, a także zwiększony wpływ miast GZM na proces tworzenia i zabezpieczania przestrzeni powietrznej.

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia pozyskała ponad 56 mln zł z funduszy UE na rozwój nowoczesnej mobilności.

Projekt pn. „Zrównoważona, inteligentna mobilność – kluczem do transformacji regionu – Etap 1” zostanie realizowany przez Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię oraz Partnerów Projektu: Miasto Katowice oraz Miasto Tychy.

Głównym rezultatem Projektu jest łagodzenie skutków transformacji poprzez poprawę mobilności mieszkańców GZM, dzięki zapewnieniu infrastruktury transportu ekologicznego i wysokiej jakości zeroemisyjnego transportu publicznego, przyczyniającego się do zwiększenia dostępności mieszkańców gmin obciążonych procesem transformacji regionu do lokalnych rynków pracy.

Działania w ramach projektu mają na celu wsparcie mieszkańców Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii objętych procesem transformacji regionu.

Górnośląsko- Zagłębiowska Metropolia zakupi 8 nowych autobusów o napędzie elektrycznym oraz 4 dwustanowiskowe ładowarki plug-in, które zostaną przekazane do PKM Świerklaniec. Wybudowane zostaną odcinki Velostrady nr 6 Katowice – Mysłowice o długości 4,383 km oraz Velostrady nr 3 Tychy – Katowice o długości 3,073 km wraz z infrastrukturą towarzyszącą.

Wartość projektu wynosi 73 072 989,53 zł, z czego dofinansowanie z programu regionalnego Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 (Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji) wynosi 56 462 266,46 zł.

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia informuje o pierwszych rezultatach realizacji programu ELENA współfinansowanego ze środków Europejskiego Banku Inwestycyjnego. W ramach programu przygotowano kompleksową dokumentację projektową, techniczną i finansową dla pierwszych 20 budynków spośród 138 zgłoszonych przez 16 gmin GZM.

„Podejmujemy działania, które mają pomagać samorządom w transformacji energetycznej, mówi Igor Śmietański, wiceprzewodniczący GZM. W zasobach miejskich ciągle jest wiele „kopciuchów”, a budynki wymagają głębokiej termomodernizacji. Program ELENA wraz z drugim strategicznym programem GZM, STOP SMOG, istotnie wpisuje się w działania samorządów w ograniczanie niskiej emisji. Rola Metropolii jest tutaj kluczowa, ponieważ możemy aktywnie koordynować te procesy, zapewniając wsparcie i efektywność w walce o czyste powietrze”, tłumaczy Igor Śmietański.

Opracowana dokumentacja w ramach projektu ELENA posłuży do głębokiej termomodernizacji budynków w Chorzowie (10 budynków), Czeladzi (6 budynków), Tychach (3 budynki) i Siewierzu (1 budynek). Prace te mają na celu poprawę stanu technicznego zasobów mieszkaniowych, wymianę przestarzałych systemów ogrzewania na odnawialne źródła energii (OZE) oraz ograniczenie niskiej emisji, w tym zmniejszenie emisji cząstek PM10 i PM2.5. Szacuje się, że program inwestycyjny wyniesie łącznie 80-100 mln zł.

Wykonanie dokumentacji było możliwe dzięki dofinansowaniu z Europejskiego Banku Inwestycyjnego w ramach programu Horyzont 2020 (program ELENA) oraz dotacjom dla gmin ze strony GZM. Dodatkowo, każda z gmin otrzymała kompletną dokumentację niezbędną do pozyskania zewnętrznych środków finansowych na inwestycje. Do 16 lutego 2026 roku planowane jest opracowanie dokumentacji dla pozostałych 118 budynków w gminach Bieruń, Będzin, Bytom, Katowice, Piekary Śląskie, Pyskowice, Radzionków, Rudziniec, Sośnicowice, Świerklaniec, Tarnowskie Góry i Zbrosławice.

Działania GZM na rzecz czystego powietrza i efektywności energetycznej

GZM angażuje się w poprawę jakości powietrza i efektywności energetycznej w regionie. Obok programu ELENA, Metropolia realizuje również program STOP SMOG, oferujący do 100% dofinansowania na termomodernizację budynków jednorodzinnych dla mieszkańców o najniższych dochodach. Program jest realizowany wspólnie z 9 gminami (Bieruń, Bytom, Dąbrowa Górnicza, Gierałtowice, Katowice, Mysłowice, Sośnicowice, Tychy, Zabrze) od 2022 roku.

Całkowita kwota realizacji wspólnego programu STOP SMOG wyniesie około 22,2 mln zł, w tym współfinansowanie ze środków Funduszu Termomodernizacji i Remontów w wysokości około 18,1 mln zł. Metropolia jest odpowiedzialna za doradztwo techniczne oraz przeprowadzenie prac budowlanych dotyczących realizacji przedsięwzięć niskoemisyjnych. Ponadto GZM udzielił gminom pomocy finansowej na częściowe sfinansowanie zadania.

W czerwcu 2025 roku, w ramach programu „Stop Smog”, Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia podpisała cztery umowy na realizację prac budowlanych w 43 budynkach mieszkalnych. Umowy te, o łącznej wartości prawie 3,8 mln zł, obejmują termomodernizację budynków jednorodzinnych i wymianę przestarzałych źródeł ciepła na nowoczesne, ekologiczne rozwiązania w Katowicach (10 budynków), Tychach (11 budynków), Mysłowicach (19 budynków) i Bytomiu (3 budynki). Prace mają zostać zakończone na przełomie 2025/2026 roku.

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia (GZM) ogłosiła swój udział w konsultacjach publicznych dokumentu „Polityka rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce do 2030 roku”. Przede wszystkim, GZM wnosi o uznanie jej za jeden z kluczowych krajowych ośrodków rozwoju i wdrażania technologii AI. To element długofalowej strategii budowy nowej podstawy gospodarki regionu opartej na wiedzy, innowacjach i zaawansowanych technologiach.

Złożenie uwag do projektu nowej Polityki poprzedziło spotkanie samorządowców i przedstawicieli świata nauki z wiceministrem Dariuszem Standerskim, sekretarzem stanu w Ministerstwie Cyfryzacji, do którego doszło w katowickiej Willi Goldsteinów.

– Przedstawiliśmy Panu Ministrowi nasze argumenty i potencjał – powiedział po spotkaniu przewodniczący zarządu GZM Kazimierz Karolczak. – Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia łączy unikalne zasoby naukowe, technologiczne i przemysłowe. Naszą ambicją jest nie tylko uczestniczyć w rewolucji sztucznej inteligencji, ale także ją współtworzyć. Dążymy do tego, by Górny Śląsk i Zagłębie stały się jednym z kluczowych centrów kompetencji AI – mówi Kazimierz Karolczak, przewodniczący zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

W spotkaniu wziął również udział Marcin Krupa, Prezydent Katowic. – Mając na względzie przemianę naszego regionu, wspólnie z Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolią i środowiskiem akademickim dążymy do tego, by motorem napędowym jego rozwoju w kolejnych latach, stały się nowoczesne technologie. W Katowicach realizujemy konkretny projekt w tym kierunku – budujemy Hub gamingowo-technologiczny, który, jestem o tym przekonany, stanie się kamieniem milowym w rozwoju nie tylko Katowic, ale całego regionu. To pierwszy impuls ze strony sektora publicznego zachęcający podmioty z całego świata do inwestowania właśnie u nas – powiedział prezydent Katowic.

Po spotkaniu jego uczestnicy spotkali się z dziennikarzami. – Rozmawialiśmy nie tylko o przyszłości Polityki AI, ale także o przyszłości rozwoju całego regionu – powiedział w czasie briefingu wiceminister Dariusz Standerski. – Dużo ważniejsze od tego, na której stronie dokumentu pojawi się dany ośrodek, są konkretne inwestycje, konkretne centra rozwojowe. W tym zakresie Śląsk i Zagłębie są regionem kluczowym. To nie tylko 8% PKB, nie tylko ponad 2 miliony mieszkańców, ale też ogromny potencjał badawczy – dodał przedstawiciel ministerstwa.

Znaczące zaplecze naukowe i akademickie

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia dysponuje silnym potencjałem naukowym i badawczym. Politechnika Śląska, jedna z czołowych uczelni technicznych w Polsce, prowadzi zaawansowane prace badawcze w obszarach takich jak uczenie maszynowe, analiza obrazu i dźwięku, medycyna spersonalizowana, technologie kwantowe oraz cyberbezpieczeństwo. Dotychczas zrealizowała w tym zakresie ponad 300 projektów badawczo-rozwojowych. Jej zaplecze obejmuje m.in. nowoczesny hub AI w Katowicach.

Uniwersytet Śląski rozwija sztuczną inteligencję w podejściu interdyscyplinarnym – łącząc informatykę z naukami społecznymi, prawem i medycyną. Uczelnia prowadzi badania m.in. nad generatywną AI, systemami eksperckimi czy wpływem nowych technologii na kulturę i media. W 2025 roku Uniwersytet był gospodarzem IV Polskiej Konferencji Sztucznej Inteligencji.

Istotną rolę odgrywa także Instytut Technik Innowacyjnych EMAG należący do Sieci Badawczej Łukasiewicz, realizujący projekty z zakresu cyfrowych bliźniaków, zarządzania lotami dronów, bezpieczeństwa IoT, analizy danych medycznych oraz edukacyjnych systemów AI.

Dodatkowo Śląski Uniwersytet Medyczny i Akademia Śląska prowadzą badania nad zastosowaniem sztucznej inteligencji w edukacji, urbanistyce, diagnostyce i zdrowiu psychicznym. Planują uruchomienie specjalistycznego klastra obliczeniowego oraz nowych kierunków i specjalizacji.

Ekosystem biznesowy i startupowy

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia to trzecie największe w Polsce skupisko firm z branży IT – działa tu ponad 250 software house’ów. Coraz więcej z nich specjalizuje się w rozwiązaniach AI, takich jak machine learning, przetwarzanie języka naturalnego (NLP), analityka predykcyjna, rozpoznawanie obrazu czy cyberbezpieczeństwo – z zastosowaniem w przemyśle, finansach, ochronie zdrowia i administracji.

Katowice, o czym przypomniał prezydent Marcin Krupa, realizują inwestycję o wartości 1 mld zł – Katowicki Hub Gamingowo-Technologiczny – który obejmuje komponenty badawcze i edukacyjne związane z AI. Z kolei Fundacja Silesian Startup Foundation wspiera rozwój lokalnych innowacji i aktywnie działa na rzecz przekształcenia regionu w jeden z kluczowych europejskich hubów innowacyjnych do końca obecnej dekady.

Ambitna wizja przyszłości

GZM postrzega rozwój sztucznej inteligencji jako strategiczny kierunek transformacji gospodarczej regionu. Połączenie przemysłowego dziedzictwa, doświadczenia w restrukturyzacji oraz potencjału akademickiego i technologicznego daje szansę na stworzenie unikatowego ekosystemu AI. Zaś włączenie Metropolii do sieci krajowych ośrodków AI – zgodnie z propozycjami zawartymi w konsultowanym dokumencie – byłoby potwierdzeniem tych aspiracji i impulsem do dalszych działań.