W dniu 17 lipca 1972 roku staraniem działaczy Katowickiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego powstała izba muzealna. Cztery lata później przekształcono ją wprawdzie w Społeczne Muzeum Historii Miasta Katowic, jednak Miejska Rada Narodowa w Katowicach podjęła uchwałę mówiącą o potrzebie powołania państwowej placówki muzealnej.
W 1979 roku Urząd Miejski w Katowicach przydzielił muzeum cały budynek przy ul. ks. J. Szafranka 9, w którym dotychczas na pierwszym piętrze mieściło się muzeum społeczne. Do pomocy w organizowaniu nowej instytucji oddelegowano dwoje pracowników Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu – historyków sztuki Macieja Wojciechowskiego i Marię Krysiak.
Pomimo wcześniejszych deklaracji o konieczności utworzenia w stolicy województwa samodzielnej instytucji, władze powołały do życia Muzeum Historii Katowic jako oddział Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. W dniu 27 stycznia 1981 roku Zarząd Katowickiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego przekazał MHK zgromadzone w Społecznym Muzeum Historii Miasta Katowic zbiory (310 eksponatów). Muzeum Historii Katowic usamodzielniło się po dwóch latach.
Dzisiaj MHK to prestiżowa, prężnie działająca instytucja kultury. Prócz realizowania podstawowej funkcji, jaką jest gromadzenie i naukowe opracowanie zbiorów, zajmuje się również pracą badawczą, podejmowaną także przy okazji przygotowania różnorodnych ekspozycji, działalnością wydawniczą oraz edukacyjną. Poza siedzibą główną MHK ma trzy oddziały. Należy też dodać, że pod opieką placówki znajduje się zabytkowy kościół pw. św. Michała Archanioła.
W tym szczególnym czasie, jaki stał się udziałem nas wszystkich od marca 2020 roku, Muzeum Historii Katowic realizuje wiele inicjatyw w przestrzeni internetowej (muzeum on-line): zbiory on-line, muzeum 3D, wirtualny przewodnik, wystawy na platformie Google Arts&Culture, prezentując ponadto materiały audiowizualne z zakresu szeroko pojętej historii miasta i regionu, muzealnictwa i edukacji.
Za działalność wystawienniczą i wydawniczą Instytucja była wielokrotnie wyróżniana i nagradzana zarówno w konkursach ogólnopolskich, ustanowionych przez Ministerstwo Kultury i Sztuki, jak i wojewódzkich ogłaszanych przez marszałka województwa śląskiego oraz inne gremia specjalistów. W 1992 roku np. w ministerialnym konkursie na Najciekawsze Wydarzenie Muzealne Roku 1991 Muzeum otrzymało Nagrodę I stopnia za ekspozycję stałą pt. Katowickie wnętrza mieszczańskie 1865–1939, a w 2014 roku MHK uhonorowano Sybillą (od 2000 roku tak nazywana jest ta najważniejsza dla muzealników nagroda), w kategorii wystawy etnograficzne, ekspozycję Woda i mydło najlepsze bielidło. W pralni i maglu na Nikiszowcu. Najwyższe uznanie jury zdobyły też liczne publikacje MHK, np. w 2007 roku Nagrodę Marszałka w kategorii publikacje otrzymało dwutomowe wydawnictwo pt. Paweł Steller. Życie i twórczość (1895–1974 ), a w 2013 roku w tej samej kategorii dwutomowa monografia pt. Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Poniżej prezentujemy pełną listę osiągnięć Muzeum.
Wszystkie nagrody zdobyte przez MHK: https://www.mhk.katowice.pl/index.php/home/o-muzeum-szczegoly#nagrody-mhk
Z okazji jubileuszu Muzeum otrzymało wiele życzeń: https://www.youtube.com/channel/UCfFuH51oHuhWXKOlzB56jgA
Źródło: UM Katowice
